1906.

(Preusmjereno sa stranice 1906)

Godina 1906 (MCMVI) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 19. vijek20. vijek21. vijek
Decenija: 1870-e  1880-e  1890-e  – 1900-e –  1910-e  1920-e  1930-e
Godine: 1903 1904 190519061907 1908 1909
1906.. po kalendarima
Gregorijanski 1906.. (MCMVI)
Ab urbe condita 2659.
Islamski 1323–1324.
Iranski 1284–1285.
Hebrejski 5666–5667.
Bizantski 7414–7415.
Koptski 1622–1623.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 1961–1962.
Shaka Samvat 1828–1829.
Kali Yuga 5007–5008.
Kineski
Kontinualno 4542–4543.
60 godina Yang Vatra Konj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11906.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era
1906:
123456789101112
RođenjaSmrti

Događaji

uredi

Januar/Siječanj

uredi
  • 1. 1. - Moltke mlađi je novi načelnik generalštaba Njemačke carske vojske (do 1914).
  • 2. 1. - Jak zemljotres u Zagrebu (M 6.1, Int. VIII).
  • 2. 1. - Ministar inostranih poslova Austrougarske grof Goluhovski traži od Srbije raskid srpsko-bugarskog carinskog ugovora, kao suprotnog pravu najvećeg povlašćenja AU.
  • 2. 1. - Bugarski parlament odobrio carinsku uniju sa Srbijom.
  • 12. 1. - Persijska ustavna revolucija: Mozafaradin-šah popustio pred protestima trgovaca, uleme i intelektualaca i obećao ustav i medžlis.
  • januar - Reginald Fessenden uspostavio dvosmernu radio vezu između Masačusetsa i Škotske, ali zasada samo zimskim noćima, zbog interferencije - škotski toranj pao u decembru, pre komercijalizacije.
  • 16. 1. - Počinje Alhesiraska konferencija za razrešenje Prve marokanske krize između Nemačke i Francuske - traje do aprila.
  • 22. 1. - SS Valencia se nasukala kod otoka Vancouver, zvanično 136 žrtava, uglavnom žena i dece.
  • 22. 1. - Pošto se Srbija nije želela pismeno obavezati na sve tražene promene u ugovoru sa Bugarskom, Beč zatvara granicu, što pogađa 86% srpskog izvoza.
  • 24. 1. - Slavoljub Penkala patentirao mehaničku olovku.
  • 25. 1. (12. 1. po j.k.) - Prekid trgovačkih pregovora Srbije i Austrougarske (uvertira Carinskog rata).
  • 29. 1. - Frederik VIII je novi kralj Danske (do 1912).
  • 29. 1. - Srpska vlada otkazala Bečki zajam.
  • januar, krajem - Austrougarska zabranila prelaz zagrebačkom pevačkom društvu "Mladost" u Beograd, srpska omladina ih pozdravlja u Zemunu.
  • 31. 1. - Ekvadorsko-kolumbijski zemljotres i cunami, najmanje 500 mrtvih.
  • januar-februar - Pobuna Srba, koji odbijaju porez, u planinskim selima prijepoljske i pljevaljske kaze, zatim i od Ćehotine do Tare i od Pljevalja do bosanske granice[1].

Februar/Veljača

uredi
 
HMS Dreadnought

Mart/Ožujak

uredi
  • 3. 3. - August Kopff otkrio iz Heidelberga planetoid nazvan 589 Croatia.
  • 10. 3. - Katastrofa u Courrièresu je najgora rudarska nesreća u Evropi, na severu Francuske gine 1099 rudara.
  • 15. 3. - Osnovan Rolls-Royce Limited.
  • 18. 3. - Rumun Traian Vuia leteo 12 metara u svojoj letelici.
  • 18 - 19. 3. - Austrougarska i Srbija povukle ograničenja u međusobnom prometu.
  • 20. 3. - U Španiji usvojen Zakon o jurisdikcijama kojim se ograničava sloboda govora u vezi jedinstva zemlje, zastave i časti vojske - praktično opravdani oficiri koji su prošlog novembra zapalili barselonski satirični list ¡Cu-Cut!. Na ovo je sledećeg maja odgovoreno osnovanjem koalicije Solidaridad Catalana.
  • mart - Engleska za obnovu diplomatskih odnosa sa Srbijom traži uklanjanje petorice oficira - sukob vlade Ljube Stojanovića sa dvorom i majskim zaverenicima i njen pad.
  • mart - Načertanije prvi put objavljeno u celini, u radikalskom časopisu "Delo".

April/Travanj

uredi
  • 5. 4. - Austrougarska promemorija Beogradu - traži se prvenstvo pri nabavci topova (Srbija se opredelila za francuske).
  • 6. 4. - Humorous Phases of Funny Faces, prvi crtani film na standardnoj filmskoj traci.
  • 7. 4. - Erupcija Vezuva pustoši Napulj, poginulo preko 100 ljudi (Italija odustala od organizacije Olimpijade 1908).
  • 7. 4. - Potpisan finalni akt Alhesiraske konferencije. Maroko je nezavisan ali pod francuskim i španskim uticajem. Velika Britanija, Rusija pa i Italija stali na francusku stranu.
  • 8. 4. - Kriza u Ugarskoj 1905-06: nametnuti premijer Géza Fejérváry sklopio Pactum sa parlamentom na osnovu kojeg novi premijer postaje Sándor Wekerle (do 1910).
    • Madžari su odustali od otpora zajedničkoj vojsci i carinskoj uniji sa Austrijom a car Franjo Josip I. od općeg izbornog prava[2].
  • 9. 4. - Renesansa u ulici Azusa u Los Angelesu: crni propovednik William J. Seymour pokreće pentekostalni pokret.
  • travanj - U pogonu prvi agregat HE Miljacka na Krki.
  • april - Studenti u Beogradu sastavili "Riječ crnogorske univerzitetske omladine o prilikama u Crnoj Gori" - još oštrija kritika nego prošlog novembra.
  • april - Pokušaj podoficirske pobune u kragujevačkom garnizonu.
  • april - U Rusiji se sprovode izbori za Dumu, prvi parlamentarni izbori u istoriji te zemlje - najviše mandata dobijaju liberalni kadeti i umereno levi trudovici, krajnja levica je bojkotovala.
 
Zemljotres u San Francisku

Maj/Svibanj

uredi
  • 1. 5. - Austrijski premijer Paul Gautsch von Frankenthurn dao ostavku - u parlamentu se protive opštem pravu glasa; sledi nakratko Konrad zu Hohenlohe-Schillingsfürst.
  • 3. 5. - Akapska ili Tabanska kriza između Britanaca i Osmanlija: Britanci šalju ultimatum da se granica Egipta povuče po liniji Rafah-Taba, ili će zauzeti neka egejska ostrva - sledećeg leta izvršena demarkacija (današnja granica Egipta prema Gazi i Izraelu)[3].
  • 4. 5. - Majski štrajkovi u BiH: radnice Tvornice duhana Sarajevo traže povišicu; pridružilo im se i građanstvo, žandarmerija pucala na demonstrante, pet mrtvih - sutradan generalni štrajk koji se širi i na druge gradove.
  • 3 - 5. 5. - Izbori u Hrvatskoj, uspjeh Hrvatsko-srpske koalicije (Frano Supilo).
  • 6. 5. (23. 4. po j.k.) - Pred otvaranje Dume, ruski car donosi Ustav kojim je donekle podelio vlast s njom.
 
Otvaranje Dume

Jun/Juni/Lipanj

uredi
 
Počinje Carinski rat (Savsko pristanište 2009)

Jul/Juli/Srpanj

uredi
 
Stanica Bistrik u Sarajevu
  • 4. 7. - Istočna pruga u BiH: od Sarajeva do Međeđe (kod Višegrada) gde se račva do Vardišta na srpskoj i Uvca na turskoj granici (uski kolosek, 99 tunela, 405.000 zlatnih kruna po kilometru).
  • 5. 7. (22. 6. po j.k.) - Austrougarska primenjuje prema Srbiji opštu carinsku tarifu, na šta Srbija odgovara na isti način - početak Carinskog rata. Trajanje sukoba će biti produženo upornošću Ugarske na očuvanju sopstvenih, poljoprivrednih, interesa[5].
  • 6. 7. - Sastaje se Druga ženevska konvencija, bavi se ratovanjem na moru.
  • 7. 7. - Opet zatvorena srpska granica sa Austrougarskom, pod izgovorom stočne zaraze.
  • 11. 7. - Ubistvo Grace Brown će izazvati senzaciju u SAD.
  • 12. 7. - Alfred Dreyfus rehabilitovan i ubrzo zatim vraćen u francusku vojsku s višim činom i odlikovan Legijom časti.
  • jul - Borba na Kurtovom kamenu: srpski četnici sačekali bugarske komite u zasedi, poginuo vojvoda Penčo Konstantinov i 17-23 komite.
  • 21. 7. - Pjotr Stolipin postaje predsednik ruske vlade (do ubistva 1911), istog dana raspuštena prva Državna duma.
  • 22. 7. - Neki poslanici raspuštene Dume, uglavnom kadeti i trudovici, upućuju Viborški poziv narodu da ne plaća porez i ne šalje regrute u vojsku - narod je ravnodušan a liberalno vođstvo kadeta je izbačeno iz politike.
  • 29. 7. (16. 7. po j.k.) - Borba u Bajlovcu nedaleko od Kumanova: srpske čete pobedile tursku vojsku.[6]

Avgust/August/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan

uredi
  • 1. 9. - U Rusiji uspostavljeni terenski vojni sudovi namenjeni civilima, u sledećih osam meseci donose 1.000 smrtnih presuda (kasnije će se o vešalima govoriti kao o "Stolipinovim kravatama"). S druge strane, ove godine je ubijeno 1.126 državnih zvaničnika i 1.506 ranjeno[7].
  • 2 - 3. 9. - Prvi hrvatski svesokolski slet u Zagrebu[8].
  • 3. 9. - U Nikšiću izašao opozicioni list "Narodna misao".
  • 10. 9. - Prvi broj humorističko-satiričnog lista "Šabačka Čivija".
  • 11. 9. - Mahatma Gandhi skovao termin Satyagraha za svoju filozofiju nenasilja u Južnoj Africi, povodom protesta zbog novog zakona Kolonije Natal koji je zahtevao registraciju Indijaca i Kineza.
  • septembar - Erdeljski pravnik i političar Aurel Popovici predlaže Sjedinjene Države Velike Austrije, 15 etnički definisanih teritorija, među kojima su Kranjska, Trst sa zapadnom Istrom, Hrvatska i Vojvodina. Prestolonaslednik Franz-Ferdinand se slaže sa konceptom.
  • septembar - Druga jugoslavenska umjetnička izložba saveza "Lade" održana u Sofiji.
  • 18. 9. - Tajfun u Hong Kongu ubio 15.000 ljudi, uglavnom ribara, i uništio 3.653 broda.
  • 20. 9. - Porinuta RMS Mauretania, najveći putnički brod do 1911.
  • 20. 9. - Tokom holandske intervencije na Baliju, dolazi do ritualnog masovnog samoubistva puputan u Denpasaru.
  • 27. 9. - Prv parlamentarni izbori u Crnoj Gori, bez definisanih političkih grupa. Ove godine je osnovana opoziciona Narodna stranka ("klubaši"); nasuprot njima je Prava narodna stranka ("pravaši"), knjaževe pristalice.
  • 27. 9. - Novi Zakon o naturalizaciji u SAD: proces prelazi na federalni nivo, imigranti moraju naučiti engleski.
  • 30. 9. - Održan prvi balonerski Kup Gordon Bennet, američki par je za 22 h i 15 min preleteo 641,1 km.
  • septembar - Pobune Srba u novovaroškoj, sjeničkoj i novopazarskoj kazi, naročito oko Rogozne (u sjeničkoj se pobunili i muslimani)[1].
  • septembar - U Crnoj Gori u opticaj pušteni novčići od 1, 2, 10 i 20 para, ravnih austrougarskom heleru (crnogorski perper od 1909).

Oktobar/Listopad

uredi
 
Trioda
  • jesen - Lee De Forest radi na triodi Audion, koja će revolucionizirati radio i biti početak elektronike.

Novembar/Studeni

uredi

Decembar/Prosinac

uredi
  • 1. 12. - Austrijski predsednik vlade Beck progurao opšte muško pravo glasa, usprkos protivljenju prestolonaslednika Franca Ferdinanda.
  • 3. 12. - U BiH osnovana Muslimanska narodna organizacija, na čelu Egzekutivnog odbora je Ali-beg Firdus.
  • 3. 12. - Patentirana prva papirna kesa sa drškama.
  • 13. 12. - Nemački Rajhstag raspušten: usled prebjega Centruma, odbijen je vladin prijedlog za izvanredni kredit za Jugozapadnu Afriku (dan. Namibiju), gdje se odvijaju Herero ratovi, praćeni genocidom.
  • 21. 12. - Trade Disputes Act: sindikati u Ujedinjenom Kraljevstvu ne mogu biti tuženi za štetu nastalu tokom štrajka, što im praktično daje imunitet i predstavlja osnovu prava na štrajk i kolektivnog pregovaranja.
  • 23. 12. (10. 12. po j.k.) - Demonstracije u Beogradu protiv zajma, ranjen jedan student.
  • 24. 12. - Reginald Fessenden navodno emituje prvi radio-program u Masačusetsu, što je osporeno.
  • 26. 12. - U Melbourneu prikazan prvi dugometražni igrani film, The Story of the Kelly Gang (1200 m, oko 60 minuta).
  • 30. 12. - U Daki osnovana Sveindijska muslimanska liga.

Kroz godinu

uredi

Rođenja

uredi

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

uredi

April/Travanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

uredi

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

uredi

Kroz godinu

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1906.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

uredi

Nobelova nagrada za 1906. godinu

uredi

Reference

uredi
  1. 1,0 1,1 1,2 Istorija srpskog naroda, knj. 6, tom 1, str. 285
  2. Habsburška monarhija, Charles Taylor, str 186, Zagreb 1990
  3. A Foreshadowing of the Great War in the Middle East: The Taba crisis of 1906. mideasti.blogspot.rs
  4. M. W. Daly (2003). Empire on the Nile: The Anglo-Egyptian Sudan, 1898-1934. Cambridge University Press. str. 130–. ISBN 978-0-521-89437-1. 
  5. Peter Mathias; Sidney Pollard (1989). The Cambridge Economic History of Europe. Cambridge University Press. str. 827–. ISBN 978-0-521-22504-5. 
  6. "Politika", 23. jul (5. avg.) 1906
  7. Dominic Lieven (17 August 2006). The Cambridge History of Russia: Volume 2, Imperial Russia, 1689-1917. Cambridge University Press. str. 648–. ISBN 978-0-521-81529-1. 
  8. Prvi hrvatski svesokolski slet u Zagrebu : dana 1., 2., 3. i 4. rujna god. 1906. / priredjuje ga Savez hrvatskih sokolskih društava ; [uredio Lav Mazzura]. katalog.kgz.hr
  9. Mitrović, 65
  10. Politika 13. okt. 1906, str. 2. digitalna.nb.rs
  11. "Politika", 9. jul 1939
  12. "Politika", 3. nov. 1936
  13. Hew Strachan (6 February 2003). The First World War: Volume I: To Arms. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-160834-6. 
  14. Albansko-srpske bese. pescanik.net 09/02/2023
Literatura
  • Istorija srpskog naroda, knjiga 6, tom 1, SKZ 1983.
  • Mitrović, Andrej. Prodor na Balkan i Srbija 1908-1918. Nolit 1981.