1829
godina
- Ovo je članak o godini 1829.
Godina 1829. (MDCCCXXIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u utorak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1790-e 1800-e 1810-e – 1820-e – 1830-e 1840-e 1850-e |
| Godine: | 1826 1827 1828 – 1829 – 1830 1831 1832 |
| Gregorijanski | 1829. (MDCCCXXIX) |
| Ab urbe condita | 2582. |
| Islamski | 1244–1245. |
| Iranski | 1207–1208. |
| Hebrejski | 5589–5590. |
| Bizantski | 7337–7338. |
| Koptski | 1545–1546. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1884–1885. |
| • Shaka Samvat | 1751–1752. |
| • Kali Yuga | 4930–4931. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4465–4466. |
| • 60 godina | Yin Zemlja Vo(l) (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11829. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- 11. 2. - Gomila upala u rusko poslanstvo u Teheranu, ubijen ruski diplomata Aleksandar Gribojedov.
- 12. 2. - U Kotoru izvedena prva lutkarska predstava[1].
- 27. 2. - Velikokolumbijsko-peruanski rat: Bitka kod Tarquija je velikokolumbijska pobeda u Ekvadoru.
- 4. 3. - Andrew Jackson postaje sedmi predsednik SAD, prvi iz Demokratske stranke (→ Džeksonovska demokratija, Drugi partijski sistem), vlada do 1837.
- 11. 3. - Felix Mendelssohn izveo skraćenu Pasiju po Mateju, što vodi obnovi interesovanja za muziku Johanna Sebastiana Bacha.
- 13. 3. - U Beču osnovano Prvo Dunavsko parobrodsko društvo (Donau-Dampfschiffahrts-Gesellschaft, DDSG).
- 22. 3. - Londonski protokol Velike Britanije, Francuske i Rusije za stvaranje autonomne grčke države pod sultanovim sizerenstvom (sa delom centralne Grčke ali bez Krita i Samosa).
- 31. 3. - Kardinal Castiglioni postaje papa Pio VIII. (do 1830).
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi
- 1. 4. - Vicente Guerrero postaje drugi predsednik Meksika (biće zbačen u decembru).
- 13. 4. - U UK stupio na snagu Zakon o oslobađanju katolika, kojima je sada dozvoljeno da budu članovi parlementa (vrhunac Katoličke emancipacije).
- april - Preko 100 kuća se zbog "kakovih nepravdi" doselilo iz Gusinja, Biora i Pešteri na sjeničko polje, odakle žele u Srbiju[2].
- 23. 5. - Cyrill Demian dobio u Beču patent za harmoniku.
- 3. 6. - Osnovana britanska kolonija Swan River, kasnija Zapadna Australija.
- 5. 6. - Britanski HMS Pickle zarobio brod za prevoz robova Voladora kod Kube.
- 10. 6. - Održana prva Utrka čamaca Oxforda i Cambridgea.
- 19. 6. - Zakon o metropolitanskoj policiji: po zamisli domaćeg sekretara Roberta Peela uspostavljena gradska policija u Londonu (Metropolitan Police Service). Prvi "bobiji" ("pileri") na ulicama od 29. septembra.
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi
- 9. 7. - Rusko-turski rat 1828.-1829., zakavkaski front: Ivan Paskevič zauzeo Erzerum.
- 14. 7. - Diebitscheva ofanziva preko Balkanskih planina, prva takav ruski pohod od 10. veka.
- 23. 7. - William Austin Burt dobio patent za typographer, ranu verziju pisaće mašine.
- 24. 7. - Pao Burgas.
- 27. 7. - Poslednji španski pokušaj povratka Meksika: trupe generala Isidra Barradasa se iskrcavaju, ali prinuđen je na predaju 11. septembra.
- 3. 8. - Praizvedba poslednje Rossinijeve opere Guillaume Tell (Vilijam Tel), poznate po finalu uvertire "Marš švajcarskih vojnika".
- 8. 8. - Ultrarojalista knez de Polignac postaje predsednik francuske vlade (do Julske revolucije sledeće godine).
- 12. 8. - Poražena turska vojska kod Slivena.
- 20. 8. - Rusi ušli u Jedrene.
- 14. 9. - Turska i Rusija sklopile Jedrenski mir, između ostalog potvrđuje se Akermanska konvencija, tj. obaveza davanja Srbiji autonomije u granicama iz 1812 (Beogradski pašaluk i šest nahija: krajinska, crnorečka, paraćinska, kruševačka, starovlaška i jadarska)[3].
- septembar? - Skadarski paša Mustafa, protivnik sultana, zauzima Plovdiv, izjavljuje da želi nastaviti rat, ali ubrzo poražen od ruskih snaga[4].
- 16. 9. - Otvoren Perivoj kraljice Jelene Madijevke, prvi od Zadarskih perivoja.
- 30. 9. (18. 9. po j.k.) - Sultan izdao prethodni akt o autonomiji Srbije[3].
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi
- 8. 10. - Rainhillski testovi parnih lokomotiva: pobeđuje Stephensonova Rocket.
- 9. 10. - Friedrich Parrot i Hačatur Abovjan se popeli na planinu Ararat.
- jesen - U Vidinu se pojavila kuga, pa je zatvorena istočna granica Srbije, osim prema kontumacu na Porečkoj reci.[5]
- 3. 12. - Nakon personalne, uspostavljena i realna unija Istočne i Zapadne Pruske.
- 4. 12. - Britanci u Bengalskoj Prezidenciji zabranili sati (spaljivanje udovica).
- 14. 12. (2. 12. po j.k.) - Prethodni akt o autonomiji Srbije službeno registrovan u Beogradu, saopšten Narodnoj skupštini u Kragujevcu[3].
- 22. 12. - U Dubrovnik stigao učitelj Đorđe Nikolajević koji od nove godine otvara prvu srpsku osnovnu školu u gradu pod austrijskom vlašću[6].
Kroz godinu
uredi
- Zvornički Ali-paša Vidaić (Fidahić) odbijen od Srebrenice gde ga je za pašu postavio "nevernički" sultan; u međuvremenu njegov rođak Mahmud-paša preuzeo Zvornik - Ali-paša nakon sukoba završava kao zarobljenik Huseina Gradaščevića[7].
- Objavljena Rankeova "Srpska revolucija" (Die Serbische Revolution).
- Vasojevići se odmeću od Turaka, do 1843. im ne plaćaju danak[8].
- Tršćanski učitelj Jevta Popović objavio knjigu "Milošijada" - Vukovim pravopisom i ijekavski, mada je on sam ekavac[9].
- Otto Ferdinand Dubislav von Pirch putuje Balkanom.
- Osnovan King's College London.
- Meksikanci otkrili i nazvali područje današnjeg Las Vegasa ("livade").
- 1829-30 - Objavljeno istraživanje Lobačevskog o neeuklidskog geometriji.
Rođenja
uredi- 1. 1. - Stevan Vladislav Kaćanski, patriotski pesnik († 1890)
- 3. 1. - Konrad Duden, filolog († 1911)
- 21. 1. - Oscar II, kralj Švedske i Norveške († 1907)
- 2. 2. - Alfred Brehm, zoolog († 1884)
- 2. 2. - William Stanley, pronalazač († 1909)
- 26. 2. - Levi Strauss, prvi proizvođač džinsa († 1902)
- 1. 5. - Kosta Vujić, profesor I beogradske gimnazije († 1909)
- 3. 6. - Charles Johnson Brooke, radža Saravaka († 1917)
- jun - Geronimo, poglavica Apača († 1909)
- 2. 8. - Felix Philipp Kanitz, putopisac, arheolog, etnolog († 1904)
- 19. 8. - Miho Klaić, političar, preporoditelj († 1896)
- 5. 9. - Lester Allan Pelton, izumitelj vrste turbine († 1908)
- 7. 9. - August Kekulé, hemičar († 1896)
- 5. 10. - Chester A. Arthur, 21. predsjednik SAD-a. († 1886)
- 1. 11. - Jovan Kronštatski (Ivan Sergijev), svetac († 1909)
- 13. 11. - Miloš J. Obrenović, sin Jevrema, otac kralja Milana († 1860)
- 28. 11. - Anton Rubinstein, pijanista († 1894)
- ? - Petar Radović, sveštenik i ustanik († 1907)
Smrti
uredi- 6. 1. - Jozef Dobrovski, češki slavista (* 1753)
- 12. 1. - Friedrich Schlegel, književnik, filolog (* 1772)
- 29. 1. - Paul Barras, francuski političar (* 1755)
- 10. 2. - Lav XII., papa († 1760)
- 11. 2. - Aleksandar Gribojedov, ruski diplomata (* 1795)
- 22. 2. - Adam Albert von Neipperg, austrijski general i političar (* 1775)
- 6. 4. - Niels Henrik Abel, matematičar (* 1802)
- 10. 5. - Thomas Young, naučnik (* 1773)
- 17. 5. - John Jay, prvi vrhovni sudija SAD (* 1745)
- 29. 5. - Humphry Davy, britanski hemičar (* 1778)
- 27. 6. - James Smithson, hemičar, mineralog, donator Smithsoniana (* ca. 1765)
- 9. 9. - Mihailo Vitković, pesnik (* 1778)
- 14. 11. - Louis Nicolas Vauquelin, hemičar (* 1763)
- 18. 12. - Jean-Baptiste Lamarck, biolog (* 1744)
Reference
uredi- ↑ Lazić, Radoslav Луткарство у Црној Гори, rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. V-1, 229-230
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Ćorović, Vladimir Srbija kao samoupravna država, rastko.rs
- ↑ Lieut. G. Arbuthnot, R.h.a., F.r.g.s. Herzegovina Or Omer Pacha And The Christian Rebels., rastko.rs
- ↑ "Politika", 17. mart 1921
- ↑ Istorija s. n. V-2, 289
- ↑ Vukićević, 41
- ↑ Istorija s. n. V-1, 473
- ↑ Istorija s. n. V-2, 337
Literatura
uredi- Vukićević, Milenko M. (1906). Znameniti Srbi Muslomani. Srpska književna zadruga (rastko.rs)
- Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)