Lüksemburq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bu məqalə Lüksemburq dövləti haqqındadır. Digər mənalar üçün Lüksemburq (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın.
Lüksemburq
lüksemb. Groussherzogtum Lëtzebuerg
fr. Grand-Duché de Luxembourg
alm. Großherzogtum Luxemburg‎
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
Mir wëlle bleiwe wat mir sinn
Biz kimiksə elə də qalmaq istəyirik
Rəsmi dilləri
Paytaxt Lüksemburq
İdarəetmə forması konstitusiyalı monarxiya
 • Əhali
  • 672.050 nəf. (1 yanvar 2024)
 • Ümumi 85.506.243.834 $[1], 82.274.812.251 $[1]
Valyuta avro
İnternet domeni .lu
ISO kodu LU
BOK kodu LUX
Telefon kodu +352
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d][2]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Lüksemburq (lüksemb. Lëtzebuerg; fr. Luxembourg; alm. Luxemburg) və ya rəsmi adı ilə Böyük Lüksemburq Hersoqluğu (lüksemb. Groussherzogtum Lëtzebuerg; fr. Grand-Duché de Luxembourg​; alm. Großherzogtum Luxemburg) — Qərbi Avropada dövlət. Lüksemburq ərazisi kiçik və dənizə çıxışı olmayan ölkədir. Şimal və qərbdə Belçika, cənubda Fransa, şərqdə isə Almaniya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Lüksemburq şəhəri, ümumi sahəsi 2,586.4 kvadrat kilometrdir. Lüksemburq şəhəri Brüssel və Strasburqla yanaşı Avropa İttifaqının üç paytaxtından biridir. Belə ki, Avropa İttifaqının ən yüksək ədliyyə hakimiyyəti olan Avropa Ədalət Məhkəməsi bu şəhərdə yerləşir. Hersoqluğun milləti, mədəniyyəti və dilləri qonşu ölkələrlə sıx əlaqədədir və buna görə də Lüksemburq mədəniyyətini fransız və alman mədəniyyətlərinin qarışığı adlandırmaq olar. Ölkənin üç rəsmi dili var — lüksemburq, fransız və alman dilləri. Bu dövlət həmçinin "Polad Hersoqluğu" kimi də tanınır.

Tarix

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Lüksemburqun tarixi 963-cü ildən qraf Siegfriedin Lütteburg qalasını qurdurması ilə başlayır. XV əsrdə 4 müqəddəs Roma Cermen İmperatoru Lüksemburqdan seçilmişdir. Bunlardan I. Karl, Lüksemburqu 1354-cü ildə qraflıqa çevirmişdir. 1443-cü ikdə Bourgogne Xanədanının əlinə keçən və əsrlər tərəfindən xarici ölkələrin suverenliyində yaşayan qraflıq Bourgogne Xanədanından Marienin Avstriya imperatoru I. Maximillian ilə evlənməsi nəticəsində Habsburglara keçmişdir. Habsburgların bölünməsi ilə Lüksemburq ailənin İspan qoluna keçdi. 1684-cü ildə Fransa kralı XVI Luis tərəfindən ələ kecirildi. 1697-ci ildə Habsburgların geri allınmışdır. Ölkə 1794-cü ildəyenə Fransız işğalına məruz qalmışdır 1815-ci ilə qədər Fransız suverenliyi altında qalan ölkə Vyana Konqresində müstəqil bir Böyük qraflıq olaraq Hollandiyaya keçmişdir. 1830-cu qiyamından sonra Belçikanın bir parçası halına gəlmişdir.

Fransız İmperatoru III. Napoléon'un ələ keçirmə cəhdinin müvəffəqiyyətsizliyə uğramasından sonra 1827-ci ildə müstəqilliyə qovuşan Lüksemburq Böyük Qraflıqın böyük dövlətlərin himayəsi altına alınmış və 1868 də üstündə bir çox dəyişikliklər edilməsinə baxmayaraq indiki vaxtda da eyni etibarlı olan konstitusiya istifadə edilməkdədir. O tarixdən etibarən bitərəflik siyasəti tətbiqinə qarşı hər iki dünya döyüşündə də Alman işğalında qalan Lüksemburq, 1947-ci il Qağayında Belçika və Hollandiya ilə iqtisad və gömrük birliyi Benelüksü meydana gətirmiş, 1949 da NATO, 1957-ci ildə Avropa İqtisadi Birliyinə üzv olmuşdur. Paytaxtı Lüksemburq, 2007 Avropa mədəniyyət paytaxtı seçildi. Ayrıca adam başına düşən illik milli gəlirdə dünyada ilk sıradadır (81.000$ 2006 təxmini). Digər ölkələrə nəzərən zəngin bir cəmiyyət olması, ölkə torpaqlarının kiçik olması və nüvə bir ölkə olaraq yaşaması ilə doğru mütənasibdir. Bunların xaricində, Lüksemburq, dünyada hələ də müstəqil olaraq varlığını davam etdirən və Qraflıq sistemiylə idarə olunan tək dövlətdir.

Siyasət

[redaktə | vikimətni redaktə et]
İdarəetmə forması — konstitusiyalı monarxiya
Dövlət başçısı — Böyük Lüksemburq hersoqu
Hersoq — Anri, Nassau sülaləsindən (2000)
Ali qanunverici orqan — Deputatlar Palatası
Ali icraçı orqan — hökumət

Din

[redaktə | vikimətni redaktə et]

2008-ci il məlumatına əsasən Lüksemburq əhalisinin 72,4%-i xristianlar (68.7% katolik, 1,8% protestant və 1,9% digər xristianlar), 2,6 % qeyri-xristianlar, 24,9 %-i isə ateistlər və aqnostiklərdir.[3]

Əhali

[redaktə | vikimətni redaktə et]

1950-ci ildə Lüksemburqda 296 min, 1980-ci ildə — 364 min, 2000-ci ildə isə — 436 min əhali yaşayırdı. Milli tərkibi: lüksemburqlular — 63%, portuqallar — 15%, italyanlar — 5%.[mənbə göstərin]

Ərazi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kantonlara bölünən 3 dairə, kantonlar kommunalara bölünür.

İqtisadiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. Real artım: % 5.7
  2. İnflyasiya nisbəti: % 2.6
  3. İşsizlik nisbəti: %4.1
  4. İxracat Ortaqları: Almaniya %21, Fransa %16.3, Belçika %9.2, Birləşmiş Krallıq %8.3, İtaliya %7.5, İspaniya %6.6, Hollandiya %4.3
  5. İdxalat Ortaqları: Belçika %28.2, Almaniya %21.8, Çin %12.8, Fransa %9.6, Hollandiya %5.1

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Dünya Bankı.
  2. ↑ http://chartsbin.com/view/edr.
  3. ↑ "EVS Luxembourg 2008 CEPS/INSTEAD". 2017-06-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-05.

Həmçinin bax

[redaktə | vikimətni redaktə et]
 Lüksemburq ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Lüksemburq&oldid=7625747"