Władcy Etiopii
lista w projekcie Wikimedia
Tytuły
edytujTytułem królewskim był amharski nygus, a cesarskim – nyguse negest (nəgusä nägäst, dosłownie: król królów).
Dynastia salomońska – władcy tradycyjni
edytujIstnieją różne wersje tradycyjnych władców Etiopii, poniżej jedna z propozycji[1].
Lp. | Imię | Przydomek | Okres urzędowania (przed naszą erą) |
---|---|---|---|
1 | Saba | 1013–982 | |
2 | Menelik I | Dawid | 982–957 |
3 | Handjon | 957–956 | |
4 | Sirah I | Tomaj | 956–930 |
5 | Amienhotiep Zagdur | 930–889 | |
6 | Aksumaj Ramisu | 889–869 | |
7 | Sirah II | Ausyjo | 869–831 |
8 | Teuasja II | 831–810 | |
9 | Abralyjos Pijankija II | 810–778 | |
10 | Aksumaj Uerede Tsehaj | 778–755 | |
11 | Kashyta Handjon | 755–742 | |
12 | Sabaka II | 742–730 | |
13 | Nikanta Kyndakie II | 730–720 | |
14 | Dauy Tirhak | Uerede Negasz | 720–671 |
15 | Ardyamien Ausyja | 671–665 | |
16 | Gesjo | 665 | |
17 | Nuatmiamun | 665–661 | |
18 | Tomadjon Pijankija III | 661–649 | |
19 | Aminyneasro II | 649–633 | |
20 | Pijankija IV | Autyjo | 633–599 |
21 | Zuuarienbyret Aspurta | 599–558 | |
22 | Sejfal Harsjateu | 558–546 | |
23 | Remhaj Nastosonan | 546–532 | |
24 | Handiuy Abra | 532–521 | |
25 | Sofielja Nekibon | 521–490 | |
26 | Agylbul Seuiekos | 490–469 | |
27 | Pysmeret | Uerede Negasz | 469–448 |
28 | Ausyja Burakos | 448–436 | |
29 | Keniz Pysmies | 436–423 | |
30 | Apraso | 423–413 | |
31 | Kashyta Uelde Yhuhu | 413–393 | |
32 | Elaljon Teaniki | 393–383 | |
33 | Atsirkamin III | 383–373 | |
34 | Atsirkamin IV | 373–363 | |
35 | Hadina | 363–353 | |
36 | Atsirkamin V | 353–343 | |
37 | Atsirkamin VI | 343–333 | |
38 | Nikaula Kyndakie III | 333–323 | |
39 | Basu | 323–316 | |
40 | Nikausis Kyndakie IV | 316–306 | |
41 | Autyt Araura | 306–296 | |
42 | Arkamin II | 296–286 | |
43 | Kelas II | Kelitro | 286–276 |
44 | Zuarie Nybret | 276–260 | |
45 | Sotjo | 260–246 | |
46 | Sejfaj | 246–233 | |
47 | Nikosis Kyndakie V | 233–223 | |
48 | Remhaj Armin IV | 223–213 | |
49 | Fielia Hurniekhyt | 213–198 | |
50 | Handi Aukirara | 198–176 | |
51 | Aghabu Bysjehran | 176–166 | |
52 | Sulaj Keuauminun | 166–146 | |
53 | Meslyni Kurarmier | 146–138 | |
54 | Negsaj Bysiniti | 138–128 | |
55 | Etbinukauir | 128–118 | |
56 | Sefieljas Abramin | 118–98 | |
57 | Senaj | 98–88 | |
58 | Ausina | 88–77 | |
59 | Dawid II | 77–67 | |
60 | Aglybus | 67–59 | |
61 | Beuauyl | 59–49 | |
62 | Bereuas | 49–39 | |
63 | Danidad | 39–29 | |
64 | Amoj Mehasi | 29–24 | |
65 | Nikotris Hyndekie VI | 24–14 | |
66 | Nolki | 14–12 | |
67 | Luzaj | 12–8 | |
68 | Bazin | 8–0 |
- Zoskales (ok. 100)
- Gadarat (ok. 200)
- Azaba (ok. 230)
- Sembrouthes (ok. 250)
- Datawnas (ok. 260)
- Endubis (ok. 300)
- Afilas
- Wazeba
- Ella Amida (ok. 320)
- Ezana (ok. 333 – ok. 356)
- Mehadeyis
- Ouazebas
- Eon (ok. 400)
- Ebana
- Nezool
- Ousas (ok. 500)
- Kaleb (ok. 520)
- Alla Amidas
- Wazena
- Wazeb
- Joel
- Hataz (ok. 575)
- Saifu (ok. 577)
- Izrael (ok. 590)
- Gershem (ok. 600)
- Armah (ok. 614)
- Ashama ibn Abdżar (ok. 630)
Królowie legendarni, niepotwierdzeni ani w źródłach, ani w numizmatyce:
Cesarstwo Etiopii (1137–1936)
edytujPoniższy spis jest oparty na tradycji powstałej na podstawie dłuższej listy. Istnieje też krótsza lista, opiewająca dziewięciu władców. Nie wszystkie imiona z krótkiej listy pokrywają się z dłuższą listą. Tak jest w przypadku Kedusa Harbe[2].
- Mara Tekle Hajmanot (ok. 1000)
- Sabuhaj Dylnead II
- Mejrare – prawdopodobnie tożsamy z Mara Tekle Hajmanotem
- Harbej Harejene Meskel – być może tożsamy z Kedusem Harbe
- Mengysne Jybaryk
- Jykebke Ygziy
- Zjena Pietros
- Bahyr Sef
- Tette Uyddym Tser Asseggyd
- Akotiet Dżan Syjum
- Beymnet Gyrma Syjum
- Jymryhane Krystos
- Gebre Marjam – być może tożsamy z Kedusem Harbe
- Gebre Meskel (Lalibela) (1189–1229)
- Neakuyto Loab
- Jytbarek
- Jykuno Amlak (Tesfa Ijesus) (1270–1285)
- Jagbya Tsyjon (Salomon I) (1285–1294)
- Bahyr Asseggyd (1294–1295)
- Hyzbe Asseggyd (1295)
- Tsynfe Aryd (1295–1296)
- Kydme Asseggyd (1296–1297)
- Żan Asseggyd (1297–1298)
- Byhyr Asseggyd (1298–1299)
- Uyddym Raad (1299–1314)
- Amde Tsyjon I (1314–1344)
- Nyuaje Krystos (1344–1372)
- Nyuaje Marjam (1372–1382)
- Dawid I (1382–1413)
- Teodor I (1413–1414)
- Izaak (1414–1429)
- Andrzej (1429–1430)
- Tekle Marjam (1430–1433)
- Syrue Ijesus (1433)
- Amda Ijesus (1433–1434)
- Zara Jaykob Konstantyn (1434–1468)
- Beyde Marjam I (1468–1478)
- Aleksander (Yskyndyr) (1478–1494)
- Amda Tsyjon II (1494)
- Naod (1494–1508)
- Lybne Dyngyl (Dawid II) (1508–1540)
- Klaudiusz (3 września 1540 – 23 marca 1559)
- Minas (1559–1563)
- Sertse Dyngyl (1563–1597)
- Jakub (1597–1603)
- Zedyngyl (1603–1604)
- Jakub (1604–1606)
- Susnyjos I (1606–1632)
- Fasiledes (1632–1667)
- Jan I (1667–1682)
- Jozue I Wielki (19 lipca 1682 – 13 października 1706)
- Tekle Hajmanot I (27 marca 1706 – 30 czerwca 1708)
- Teofil (1 lipca 1708 – 14 października 1711)
- Justus (14 października 1711 – 19 lutego 1716)
- Dawid III (8 lutego 1716 – 18 maja 1721)
- Bekaffa (18 maja 1721–1730)
- Jozue II Kuareńczyk (19 września 1730 – 26 czerwca 1755)
- Joas I (26 czerwca 1755 – 7 maja 1769)
Rozbicie dzielnicowe, zwane zemene mesafynt[a]:
- Jan II (7 maja – 18 października 1769)
- Tekle Hajmanot II (18 października 1769 – czerwiec 1770)
- Susnyjos II (czerwiec – grudzień 1770)
- Tekle Hajmanot II (1770 – 13 kwietnia 1777)
- Salomon II (13 kwietnia 1777 – 20 lipca 1779)
- Tekle Gijorgis I (20 lipca 1779 – 8 lutego 1784)
- Jozue III (16 lutego 1784 – 24 kwietnia 1788)
- Tekle Gijorgis I (24 kwietnia 1788 – 26 lipca 1789)
- Ezechiasz (26 lipca 1789 – styczeń 1794)
- Tekle Gijorgis I (styczeń 1794 – 15 kwietnia 1795)
- Beyde Marjam II (15 kwietnia – grudzień 1795)
- Tekle Gijorgis I (grudzień 1795 – 20 maja 1796)
- Salomon III (20 maja 1796 – 15 lipca 1797)
- Jonasz (18 sierpnia 1797 – 4 stycznia 1798)
- Tekle Gijorgis I (4 stycznia 1798 – 20 maja 1799)
- Salomon III (20 maja – 15 lipca 1799)
- Dymitriusz (25 lipca 1799 – 24 marca 1800) – nie należał do dynastii salomońskiej
- Tekle Gijorgis I (24 marca – czerwiec 1800)
- Dymitriusz (czerwiec 1800 – czerwiec 1800) – nie należał do dynastii salomońskiej
- Yguale Tsyjon (czerwiec 1801 – 3 czerwca 1818)
- Joas II (19 czerwca 1818 – 3 czerwca 1821)
- Gigar (3 czerwca 1821 – kwiecień 1826) – nie ma pewności czy należał do dynastii salomońskiej
- Beyde Marjam III (kwiecień 1826) – nie należał do dynastii salomońskiej
- Gigar (kwiecień 1826 – 18 czerwca 1830) – nie ma pewności czy należał do dynastii salomońskiej
- Jozue IV (18 czerwca 1830 – 18 marca 1832)
- Gebre Krystos (18 marca 1832 -?)
- Sahle Dyngyl (1832)
- Gebre Krystos (do 8 czerwca 1832)
- Sahle Dyngyl (październik 1832 – 29 sierpnia 1840)
- Jan III (30 sierpnia 1840 – październik 1841)
- Sahle Dyngyl (październik 1841–1845)
- Jan III (1845)
- Sahle Dyngyl (1845–1850)
- Jan III (1850–1851)
- Sahle Dyngyl (1851 – 11 lutego 1855)
Zjednoczona Etiopia:
- Teodor II (11 lutego 1855 – 13 kwietnia 1868) – wywodził się z dynastii salomońskiej, choć na początku jego rządów zarzucano mu, że z niej nie pochodził
Dynastia Zagwe
edytuj- Tekle Gijorgis II (11 czerwca 1868 – 11 lipca 1871)
Dynastia Tigraj
edytuj- Jan IV Kassa (11 lipca 1871 – 9 marca 1889)
Dynastia salomońska
edytuj- Menelik II (9 marca 1889 – 12 grudnia 1913)
- Lij Yasu V (12 grudnia 1913 – 27 września 1916)
- Zauditu (27 września 1916 – 2 kwietnia 1930)
- Haile Selassie I (2 kwietnia 1930 – 2 maja 1936) – usunięty
Włoska Afryka Wschodnia (1936–1941)
edytujW latach 1936–1941 Etiopia była włoską kolonią, tytularnym cesarzem został król Włoch.
- Wiktor Emanuel III (9 maja 1936 – 5 maja 1941)
- Pietro Badoglio, książę Addis Abeby (9 maja – 11 czerwca 1936)
- Rodolfo Graziani (11 czerwca 1936 – 21 grudnia 1937)
- Amadeusz Sabaudzki, książę Aosty (21 grudnia 1937 – 19 maja 1941)
- Pietro Gazzera (23 maja – 6 lipca 1941)
- Guglielmo Nasi (6 lipca – 27 listopada 1941)
Cesarstwo Etiopii (1941–1974)
edytujDynastia salomońska
edytuj- Haile Selassie I (5 maja 1941 – 12 września 1974) – usunięty ponownie
- Amha Selassie (12 września 1974 – 21 marca 1975) – obwołany królem przez Derg, nie objął tronu,
21 marca 1975 zniesiono monarchię w Etiopii.
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Nie uwzględniono uzurpatorów: Atse Ijasu, Atse Beyde Marjama, Tekle Hajmanota z Gonderu i Yguale Anbesy. Według tradycji zemene mesafynt zaczyna się w 1769
Przypisy
edytuj- ↑ Bartnicki i Mantel-Niećko 1987 ↓, tablica I.
- ↑ Bartnicki i Mantel-Niećko 1987 ↓, tablica III.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko: Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1987, seria: Historia Powszechna. ISBN 83-04-02152-8. (pol.).