Przejdź do zawartości

ręka

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: reka • rekå • rekă • Réka • rěka • řeka

ręka (język polski)

[edytuj]
ręka (1.1)
ręka (1.1)
ręka (1.2)
ręka (1.3)
wymowa:
lp ​?/i, IPA: [ˈrɛ̃ŋka], AS: [rẽŋka], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ę ; D. lm rąk [rɔŋk]
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) anat. część kończyny górnej człowieka lub małpy człekokształtnej od nadgarstka do końca palców; zob. też ręka w Wikipedii
(1.2) pot. cała kończyna górna człowieka lub małpy człekokształtnej od barku po palce
(1.3) karc. wszystkie karty, które gracz trzyma w ręce (1.1)
(1.4) sport. w piłce nożnej: niedozwolone zagranie ręką (1.1)
odmiana:
(1.1-4)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikrękaręce
dopełniaczrękirąk
celownikręcerękom
biernikrękęręce
narzędnikrękąrękami / rękoma
miejscownikręce / rękurękach / przest. rzad. ręku[1]
wołaczrękoręce
przykłady:
(1.1) i Podaliśmy sobie ręce.
(1.2) i Moim najbardziej niemiłym doświadczeniem było otwarte złamanie ręki w zeszłym roku.
(1.3) i W ręce miałem dwa asy, króla pik i damę kier.
składnia:
kolokacje:
(1.1) ręce do góry • wziąć coś w rękę / do ręki • mieć coś w ręce / ręku • mieć coś po lewej / prawej ręce (czyli: mieć coś z lewej / prawej strony)
(1.3) wychodzić / wyjść z ręki
synonimy:
(1.1) garść; pot. łapa, łapka, łapsko, graba; gw. (Poznań) pazura
antonimy:
(1.3) stolik, stół, dziadek
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. ręczny mrz, podręcznik m, ręcznik m, rękaw m, rękawica ż, rękawiczka ż, rękojmia ż, poręczenie n, poręka ż, zaręczyny, zrękowiny, ręczna ż
zdrobn. rączka ż, rąsia ż
czas. ręczyć ndk., poręczać ndk., wręczać ndk., wyręczać ndk., zaręczać ndk., zaręczać się ndk.
przym. odręczny, podręczny, poręczny, ręczny, zaręczynowy
przysł. ręcznie, odręcznie
związki frazeologiczne:
brać w swoje ręce / wziąć w swoje ręce • bronić się rękami i nogami • być na rękę • być narzędziem w rękach / być ślepym narzędziem w czyichś rękach • być pod ręką • być w rękach • być w dobrych rękach • być w złych rękach • czekać z założonymi rękami / czekać z założonymi rękoma • da się policzyć na palcach jednej ręki • dawać lekką ręką / dać lekką ręką • dawać wolną rękę / dać wolną rękę • dać ciepłą ręką • dać sobie rękę uciąć • dostać ciepłą ręką • drewniana ręka • gołymi rękami • gospodarować z ołówkiem w ręku • grać na cztery ręce • hojną ręką • iść na rękę / pójść na rękę • iść ręka w rękę • jak (jakby) ręką odjął • jeść z ręki • kleić się do rąk • kłaść rękę / położyć rękę • konkurent do ręki • lecieć przez ręce • lewe ręce • machnąć ręką • mieć ciężką rękę / ciężka ręka • mieć czyste ręce • mieć długie ręce • mieć dwie lewe ręce • mieć dziurawe ręce / dziurawe ręce / mieć gliniane ręce / gliniane ręce • mieć fach w ręku • mieć krew na rękach • mieć lekką rękę • mieć lepkie ręce • mieć maślane ręce • mieć o co ręce zaczepić • mieć pełne ręce roboty • mieć pod ręką • mieć ręce i nogi • mieć ręce jak z marchwi / mieć ręce z marchwi • mieć skrępowane ręce • mieć smołę w ręku • mieć szczęśliwą rękę • mieć śliskie ręce • mieć w ręku • mieć w ręku kawałek chleba • mieć wolną rękę • mieć złote ręce • mieć związane ręce • na własną rękę • na wyciągnięcie ręki • nawinąć się pod rękę • nie czuć rąk • nie mieć o co rąk zaczepić • nie móc ruszyć (ani) ręką, ani nogą • nie wiedzieć, w co ręce włożyć • niech ręka boska broni • niewidzialna ręka • niewidzialna ręka rynku • niewprawna ręka • nosić na rękach • obudzić się z ręką w nocniku • od ręki • oddać rękę • odmówić ręki • odtrącić czyjąś rękę • ofiarować rękę • opuścić ręce • paść z ręki / paść z rąk • patrzeć na ręce • pod ręką • podać rękę • podać sobie ręce • podnosić rękę / podnieść rękę • podpisywać się obiema rękami • położyć rękę • posmarować rękę • powitać kosmatą ręką • pozbywać się lekką ręką / pozbyć się lekką ręką • pójść na rękę • prawa ręka • precz z rękami! • pretendent do ręki • prosić o rękę • prowadzić za rękę • przechodzić przez ręce • przechodzić z rąk do rąk • przemówić do ręki • przyjąć z otwartymi rękoma / przyjąć z otwartymi rękami • przykładać rękę / przyłożyć rękę • przyschnąć do ręki • ręce do góry! • ręce opadają • ręce przy sobie! • ręka macosza • ręka rękę myje • ręka swędzi • ręka świerzbi • ręka w rękę • ręka, noga, mózg na ścianie • robić cudzymi rękami • robić lekką ręką • robota pali się w rękach • rozkładać ręce / rozłożyć ręce • rozwiązać ręce • rządzić żelazną ręką • siedzieć z założonymi rękami • składać w ręce • skupiać w swoich rękach • smarować / posmarować rękę • splamić ręce • spoczywać w rękach • starać się o rękę • trzymać jak umarły ręką • trzymać rękę na pulsie • umywać ręce • urabiać sobie ręce / urabiać sobie ręce po łokcie • w dobre ręce / w dobrych rękach • wpaść w ręce • wracać z gołymi rękami / wracać z pustymi rękami • wychodzić spod ręki / wyjść spod ręki • wychodzić obronną ręką / wyjść obronną ręką • wyciągać rękę • wyciągać kasztany z ognia czyimiś rękami • wyciągnąć rękę • wydawać lekką ręką • wypuścić z rąk • wziąć do ręki • wziąć sprawę w swoje ręce / wziąć sprawę we własne ręce • z pierwszej ręki • z pocałowaniem ręki • z ręką na sercu • zabierać lekką ręką • zacierać ręce • załamywać ręce / załamać ręce • zginąć z czyjejś ręki / zginąć z czyichś rąk • złapać za rękę • zostawić wolną rękę • żyć z ołówkiem w ręku • żyć z pracy własnych rąk • z ręki
etymologia:
(1.1) prasł. *rǫka[2]
uwagi:
  • zob. też ręka w Wikicytatach
  • zobacz też: Indeks:Polski - Części ciała
  • oboczne formy N. lm „rękoma” i Ms. lm (dziś również lp[3]) „ręku” są pozostałością po dawniej liczbie podwójnej, która określała przedmioty występujące w parach[4][5][6]
  • M. liczby mnogiej „ręce” jest dawną formą liczby podwójnej. Forma regularna liczby mnogiej brzmiałaby „ręki”, jednak takie słowo nie jest używane[7].
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „ręka” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑ Agnieszka Krygier-Łączkowska, Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (Propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2011/1 (5), s. 98.
  3. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „w ręku – w ręce” w: Poradnia językowa PWN.
  4. ↑ Jaka forma jest poprawna: na ręce czy na ręku, rękami czy rękoma? w: Poradnia językowa UŚ.
  5. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „kiedy obiema, kiedy oboma?” w: Poradnia językowa PWN.
  6. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „Ręka” w: Słownik języka polskiego, red. Aleksander Zdanowicz i in., M. Orgelbrand, Wilno 1861, s. 1354.
  7. ↑ Co w mowie piszczy: „Rękoma”, „rękami”
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=ręka&oldid=8494351”