Abbigghiamentu

Nu paru di jeans custituisci na manera di vistìrisi chi divintau univirsali di quarchi dicina d'anni.

L'abbigghiamentu (puru dittu abbillimentu) pruteggi lu corpu umanu, nudu e vulniràbbili, dî pirìculi di l'ambienti: sìa aggenti attimusfèrici (friddu, acqua di celu, suli...), sìa nzetti, sustanzi tòssichi, armi e àutri rìsichi â sicurizza pirsunali. Ogni artìculu d'abbigghiamentu ci havi midemma un significatu culturali e suciali. L'èssiri umani sunnu li suli ntra li mammìfiri c'ùsanu nnumenti, a ccizzioni di l'armali dumèstici, a li voti vistuti dî sò prupitari.

L'abbigghiamentu pò èssiri studiatu sìa d'un puntu di vista antropològgicu-etnogràficu, dû mumentu ca ducumenta l'evuluzzioni dû custumi, sìa d'un puntu di vista sociu-econòmicu comu pruduttu dâ nnustria tèssili, lijatu ô sviluppu ticnològgicu, dâ moda e dû cunzumu.

Accissori e aspettu

Di sòlitu pu abbigghiamentu si ntenni sclusivamenti dda seri d'uggetti chî quali l'èssiri umanu si vesti, e nun pràttichi ca cuntribbuìscinu a canciari l'aspettu di nu cristianu. Quinni li casi ntê quali si dicora lu propiu corpu (truccu, cusmètici...) o si càncianu carattirìstichi fìsichi (tagghiu e culurazzioni dî capiddi/varva/mustazzi, tatuaggi e piercing), nun custituìscinu abbigghiamentu. E' lu stissu discursu pi l'artìculi ca si pòrtanu comu vurzi, paracqua, vastuna), ditti accissori.

L'omu addimustrau na facurtati di nvintari estrema nta l'attruvari suluzzioni novi d'abbigghiamentu a li bisogni pràttici e la distinzioni ntra vistiariu e l'àutri artìculi prutittivi nun è sempri netta: curazza, custumi di vagnu, tuta di laparu, tuta di motuciclista, ecc.

L'esiggenza estètica

Cunzisti ntâ prutizzioni dî parti ìntimi e nun sulu; valurizzannu, ntô modu d'appariri, lu cuncettu pirsunali o cullittivu dû "beddu". Azzoè ntô valurizzari li parti chiù "beddi" dû nostru corpu, e a migghiurari chiddi menu beddi o menu apparenti.

Abbigghiamentu comu sìmmulu suciali

Li missaggi suciali nviati di l'abbigghiamentu, accissori, dicurazzioni pò cuinvòrgiri lu rangu suciali, occupazzioni, cunvinzioni riliggiusi e èttinichi, statu civili, ecc. Li cristiani hannu a canùsciri lu còdici n modu d'arricanùsciri lu missaggiu cumunicatu.

Rangu suciali

Nta tanti sucitati, li cristiani di rangu suciali àutu si vèstinu cu capi d'abbigghiamentu spiciali. Ntê tèmpura antichi, surtantu li sinatura Rumani putìanu aviri vesti tinciuti cu pùrpura di Tiria.; surtantu capi Hawaiani ponnu vistìrisi cu mantelli di piumi e palaoa o denti di balena ntagghiati. Sutta lu regnu Travancore di Kerala (Innia), li fìmmini di rangu suciali vasciu hannu a paiari na tassa pû drittu di cummigghiari la parti supiriuri dû corpu. Ntâ Cina prima dâ prucramazzioni dâ ripùbbrica cinisa, sulamenti lu mpiraturi putìa vistìrisi di giarnu. Nta tanti casi duranti tutta la storia ci foru sistemi elabburati di liggi pi rigulari cù putìa vèstiri ditirminati àbbiti. Nta àutri sucitati (cumprisu chiddi chiù muderni), nudda liggi pruibbisci ê pirsuni di rangu suciali vasciu d'aviri àbbiti di rangu suciali àutu, ma lu costu àutu nni lìmmita l'accanzu e la spusizzioni. Ntâ sucitati muderna occidintali, surtantu li ricchi ponnu pirmittìrisi la moda àuta. Lu pirìculu d'ostracismu suciali pò macari limmitari la scigghiuta di l'àbbiti.

Occupazzioni

Li militari, pulizziotti, e pumperi di sòlitu pòrtanu l'uniformi, comu midemma li travagghiatura nta tanti fàbbrichi. Li sculara spissu ci hannu la divisa sculàstica, mentri li studenti ê scoli supiriuri e univirsitati ponnu vistìrisi cu divisi accadèmichi. L'appartinenti a gruppi riliggiusi ponnu purtari uniformi noti comu lu saiu e tònaca. A li voti un sìngulu capu di vistiariu o sìngulu accissoriu pò rivilari l'occupazzioni o manzioni dâ pirsuna ca si vesti cu chiddu; p'asempiu, lu cappeddu di monzù.

Èttinica, pulìtica, riliggiuni

Nta tanti riggiuni dû munnu, li custumi nazziunali e li stili di l'abbigghiamentu e adorni rivèlanu l'appartinenza a un certu villaggiu, casta, riliggiuni, ecc. Nu scuzzisi ammustra lu sò clan tràmiti lu sò tartan. Li fìmmini musurmani ponnu purtari un hijab comu sprissioni dâ sò riliggiuni. N'omu Sikh pò, cû vèstiri dû sò turbanti, rivilari la sò appartinenza riliggiusa. Nu campagnolu francisi pò nnicari lu sò villaggiu câ sò birritta.

N'abbigghiamentu pò nortri esprìmiri lu dissenzu dî normi culturali e ô cunfurmismu, comu puru nnicari nnipinnenza. Nta l'Europa dû sèculu XIX, artisti e scrittura camapru la "vie de Bohème" e si visteru pi stupiri: George Sand nta àbbiti masculini, fimministi cu bloomer, artisti n cilecchi di villutu e foulard appariscenti. Bohemian, beatnik, hippy, goth, punk e skinhead hannu cuntinuatu la tradizzioni ntô sèculu XX.