Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μάχη της Αλαμάνας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μάχη της Αλαμάνας
Ελληνική Επανάσταση του 1821
Χρονολογία22 ή 23 Απριλίου 1821
ΤόποςΘερμοπύλες
ΈκβασηΝίκη των Τούρκων
Αντιμαχόμενοι
Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
1.500 άτακτο στράτευμα
8.000 πεζοί, 1.000 ιππείς [1]
Απώλειες
200 νεκροί (κατά τον Φιλήμονα) ή 87 (κατά τον Περραιβό) ή 100 (κατά τον Σπηλιάδη) ή 300 (κατά τους Τρικούπη και Κόκκινο) [2]
150 νεκροί (κατά τον Φιλήμονα) [3] ή 600 (κατά τον Πουκεβίλ) ή 500 (κατά τον Μακρυγιάννη).

Η μάχη της Αλαμάνας ήταν μια από τις πολεμικές εμπλοκές της Επανάστασης του '21, με νικηφόρα έκβαση για τους Τούρκους εις βάρος των Ελλήνων. Η μάχη έγινε στις 23 Απριλίου 1821 (ή στις 22 του μήνα, κατά μερικούς απομνημονευματογράφους)[4] και σε αυτή πληγώθηκε ο Αθανάσιος Διάκος, όπου τελικά βρήκε μαρτυρικό αλλά και ηρωικό θάνατο, αφού εκτελέστηκε βάναυσα από τον Οθωμανό διοικητή Ομέρ Βρυώνη.

Τα γεγονότα πριν τη μάχη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την εξέγερση των Ελλήνων, οι πασάδες Ομέρ Βρυώνης και Κιοσέ Μεχμέτ στάλθηκαν από τον Χουρσίτ Πασά με 9.000 άνδρες από τα Ιωάννινα για να καταπνίξουν την επανάσταση που είχε ξεσπάσει στην Πελοπόννησο. Ο Αθανάσιος Διάκος, ο Δημήτριος Ξηρός ή Πανουργιάς και ο Γιάννης Δυοβουνιώτης, με περίπου 1.500 αρματολούς, συμφώνησαν να καταληφθούν οι δύο δρόμοι που οδηγούσαν, ο πρώτος στη Λοκρίδα και στη Βοιωτία και ο δεύτερος στη Φωκίδα. Οι δυνάμεις τους χωρίστηκαν: ο Δυοβουνιώτης κατέλαβε με 400 άνδρες τη γέφυρα του Γοργοποτάμου και ο Πανουργιάς με 600 κατευθύνθηκε στο χωριό Μουσταφάμπεη και τη Χαλκωμάτα. Ο Διάκος με περίπου 500 άνδρες ανέλαβε να υπερασπιστεί τη γέφυρα της Αλαμάνας και τα Πουριά, απ' όπου περνούσε ο δρόμος που οδηγούσε στις Θερμοπύλες. Στους έμπιστούς του, Καλύβα και Μπακογιάννη ανέθεσε τη φύλαξη της γέφυρας με λίγους άνδρες, ενώ ο ίδιος οχυρώθηκε στη Δαμάστα που δέσποζε στη ράχη, για να ελέγχει το δρόμο[5].

Η μάχη της Αλαμάνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τη σφοδρή επίθεση που δέχτηκαν οι Έλληνες από το στράτευμα του Ομέρ Βρυώνη το σώμα του Δυοβουνιώτη υποχώρησε μπροστά στην τεράστια δύναμη του εχθρικού πεζικού και ιππικού, ενώ το σώμα του Πανουργιά αναγκάστηκε μετά από αρκετή αντίσταση να καμφθεί και να υποχωρήσει, ιδίως μετά το σοβαρό τραυματισμό του ίδιου του Πανουργιά που μαχόταν στη πρώτη γραμμή. Η αντίσταση όμως στην Αλαμάνα, εναντίον των ανδρών του Κιοσέ Μεχμέτ, εξακολουθούσε.[2] Ο Διάκος, βλέποντας ότι λιγόστευε η δύναμη των μαχητών πάνω στη γέφυρα, έτρεξε σε βοήθεια. Οι ηρωικοί Καλύβας και Μπακογιάννης κλείστηκαν σε ένα χάνι κοντά στη γέφυρα για να απασχολήσουν τους εχθρούς. Βλέποντας οι άνδρες του Διάκου, που ήταν πια 50 [2] ή 10[6], ότι δεν ωφελούσε πλέον η παραπέρα αντίσταση, προσπάθησαν να τον πείσουν να υποχωρήσουν. Αυτός όμως συνέχισε απτόητος να πολεμάει και τελικά τραυματίστηκε και συνελήφθη από πέντε Αλβανούς.[2]

Σύμφωνα με τον Ιω. Φιλήμονα πάνω από 200 Έλληνες ήταν νεκροί (ο Χρ. Περραιβός αναφέρει 87 νεκρούς, ο Ν. Σπηλιάδης 100, οι Σπ. Τρικούπης και Δ. Κόκκινος 300). Οι τουρκικές απώλειες περιορίζονταν σε 150 νεκρούς σύμφωνα με τον Φιλήμονα, 600 κατά τον Πουκεβίλ ή 500 κατά τον Μακρυγιάννη.

Ο θάνατος του Διάκου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αθανάσιος Διάκος είχε πληγωθεί στον ώμο[2] και το γιαταγάνι του είχε σπάσει κατά τη μάχη. Στη Λαμία (τότε Ζητούνι) όπου μεταφέρθηκε εξέπληξε τους πασάδες με το θάρρος του, μάλιστα ο Ομέρ Βρυώνης εντυπωσιάστηκε τόσο που θέλησε να τον προσλάβει στην υπηρεσία του και του έταξε να τον κάνει αξιωματικό στο στρατό του. Ο Διάκος αρνήθηκε απαντώντας: "Ούτε σε δουλεύω πασά, ούτε σ' ωφελώ κι αν σε δουλέψω".[2] Ο Βρυώνης τότε προσφέρθηκε να του σώσει τη ζωή αν αλλαξοπιστούσε και ασπαζόταν το Ισλάμ. Ο Διάκος απάντησε:

«Πάτε κι εσείς στην πίστη σας μουρτάτες, να χαθείτε. Εγώ γραικός εγεννήθηκα, γραικός θελ' να αποθάνω!» [7]

Τότε ο Βρυώνης τον απείλησε πως θα τον εξοντώσει, αλλά ο γενναίος Διάκος απάντησε πάλι: "Η Ελλάς έχει πολλούς Διάκους".[7] Αναφέρεται ότι ο πασάς, λόγω του ότι εκτιμούσε ιδιαίτερα τον Διάκο, τον οποίο γνώριζε από προηγούμενη θητεία και των δυο τους στην υπηρεσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, έψαχνε τρόπο να τον διασώσει από την εκτέλεση, ωστόσο ένας Τούρκος προύχοντας ονόματι Χαλήλ Μπέης που ήταν παρών σε συνομιλία μεταξύ Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ (ιεραρχικά ανώτερος του Βρυώνη) έπεισε τον δεύτερο πως ο Έλληνας οπλαρχηγός θα έπρεπε να θανατωθεί, αφού είχε εξοντώσει -σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενα του προύχοντα- πολλούς τοπικούς Οθωμανούς παράγοντες[8]. Αποφασίστηκε τότε, οριστικά, να επιβληθεί στον αιχμάλωτο Έλληνα οπλαρχηγό η θανατική ποινή με ανασκολοπισμό, για παραδειγματισμό. Όταν η ποινή ανακοινώθηκε (ή όταν εκτελούνταν) στον Διάκο, εκείνος, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, είπε:

«Για ιδές μωρέ καιρό που διάλεξε, ο Χάρος να με πάρει, τώρα π' ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι».

Οι Τούρκοι προχώρησαν στην εκτέλεση του Έλληνα επαναστάτη, για να επιτείνουν, μάλιστα τον αργό του θάνατο, τοποθέτησαν τον φρουρούμενο θανατοποινίτη απέναντι από τον ήλιο, ενώ μπροστά του σκόρπισαν τα κομμένα κεφάλια των νεκρών συναγωνιστών του[9]. Ώρες αργότερα, ο Διάκος έλεγε στους γηγενείς Τούρκους να δώσουν τέλος στο μαρτύριό του με μία σφαίρα, κάτι που φαίνεται ότι τελικά πραγματοποίησε ένας διερχόμενος Αλβανός ή αθίγγανος, ο οποίος τον λυπήθηκε. Μετά το θάνατο του Διάκου, οι Τούρκοι μάζεψαν τα κομμένα κεφάλια και μαζί με τη σορό του νεκρού τα πέταξαν σε παρακείμενο ρέμα. Αργότερα, μερικοί Έλληνες φρόντισαν να καθαρίσουν το νεκρό του Διάκου από τα απορρίμματα γύρω του και αφού αφαίρεσαν το σουβλί, έθαψαν το σώμα του εκεί κοντά.[10]

Αποτέλεσμα της μάχης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Μάχη της Αλαμάνας. Λιθογραφία. Αλέξανδρος Ησαΐας.

Αν και στη μάχη της Αλαμάνας οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους, η πεισματική αντίστασή τους και ιδίως ο μαρτυρικός και ηρωικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου έδωσε δύναμη στους Έλληνες να συνεχίσουν τον αγώνα και έπλασε έναν από τους πρώτους ηρωικούς θρύλους της Ελληνικής Επανάστασης.

Η γενναία απόφαση του Διάκου να μείνει και να πολεμήσει, έως τέλους, βοήθησε τον Κολοκοτρώνη (που πολιορκούσε την Τριπολιτσά) να κερδίσει κάποιες μέρες. Ο Ομέρ Βρυώνης καθυστέρησε την προέλασή του μέχρι τις 7 Μαΐου, για να ανασυντάξει και να τροφοδοτήσει με νέα δύναμη τον στρατό του.[11]

Η κοντινή τοποθεσία με τις Θερμοπύλες και η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων και του Διάκου, σαφώς αριθμητικά λιγότερων των Τούρκων, φέρνει μάλιστα παραλληλισμό με την ιδιαίτερα γνωστή μάχη των Σπαρτιατών υπό τον Λεωνίδα ενάντια τους Πέρσες.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τεύχος 128, Απρίλιος 2007, σελ. 17.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, σ. 109.
  3. ↑ Ιωάννης Φιλήμων, "Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως", Αθήνα (1959-61)
  4. ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, σ. 107.
  5. ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, σ. 108.
  6. ↑ Τρικούπης Σπυρίδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Γ', κεφ.ΙΔ.
  7. ↑ 7,0 7,1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τεύχος 128, Απρίλιος 2007, σελ. 19.
  8. ↑ sansimera.gr: "Αθανάσιος Διάκος - Βιογραφία" Ανακτήθηκε στις 1/9/2020
  9. ↑ Αποστολική Διακονία: "Δεσπότης Σαλώνων Ησαΐας και Αθανάσιος Διάκος (23 Απριλίου 1821)" Ανακτήθηκε στις 2/9/2020
  10. ↑ "Η Μάχη της Αλαμάνας, ο ηρωικός Αθανάσιος Διάκος και ο μαρτυρικός θάνατός του" Ανακτήθηκε στις 2/9/2020
  11. ↑ Μπόπης, Δημήτριος (Απρίλιος 2007). «ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ - Ο πρώτος μάρτυρας του Αγώνα». ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. https://www.govostis.gr/product/7978/athanasios-diakos.html. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ΄: Η Ελληνική Επανάσταση (1821 - 1832), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1975, ISBN 978-960-213-108-4 
  • Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «ΗΛΙΟΥ», Ιωάννου Πασσά, τ. Η’, Αθήνα (1975).
  • Νέα ελληνική εγκυκλοπαίδεια, εκδόσεις Χάρη Πάτση Ε.Π.Ε, τόμος 10ος Αθήνα (1967).
  • Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήνα (1959-61).
  • Γενικό Επιτελείο Στρατού: Ευρετήριο πολεμικών γεγονότων του ελληνικού έθνους, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα (1989).
  • Brewer David, The Greek war of independence, The Overlook Press (2001).
  • Σπύρος Μελάς, Ματωμένα ράσα, εκδόσεις Μπίρη, Αθήνα (1979).
  • Δημήτριος Μπόπης, "Αθανάσιος Διάκος - Ο πρώτος μάρτυρας του Αγώνα", Στρατιωτική Ιστορία, τεύχος 128, Απρίλιος 2007, Εκδόσεις Περισκόπιο, Διακίνηση Γνώμων Εκδοτική, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ (eBook)
  • Pouqueville C.H.L.Francois, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος, Τυπογραφείον Αναστασίου Ν.Τρίμη και Γ.Σταυριανός (τ.2),1890-1891.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Paroulakis, Peter Harold. The Greeks: Their Struggle for Independence. Hellenic International Press, 1984. ISBN 0-9590894-0-3.
  • Θανάσης Ν. Καραγιάννης. Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο Σχολικό μας Θέατρο (1950-1974) [μια πρώτη προσέγγιση], Φθιωτικός Λόγος, τόμος 31ος, Λαμία 2017, σελ. 58-88 και Θαν. Ν. Καραγιάννη, Θεατρικές Διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα, Εκδόσεις ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σελ. 64-114.
  • Δημήτριος Μπόπης, Αθανάσιος Διάκος - Ο πρώτος μάρτυρας του Αγώνα, Στρατιωτική Ιστορία, τεύχος 128, Απρίλιος 2007, Εκδόσεις Περισκόπιο, Διακίνηση Γνώμων Εκδοτική, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ (eBook)
  • Γεώργιος Κρέμος, Ιστορικά Επανορθώματα (1883).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάχη_της_Αλαμάνας&oldid=10651786"