Wawrzyniec Dayczak

Wawrzyniec Dayczak
	; Wawrzyniec Dayczak (1939)
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1882 ; Reniów
Data i miejsce śmierci	28 kwietnia 1968 ; Jarosław
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	architekt
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wawrzyniec Dayczak, także Wawrzyniec Dajczak (ur. 27 sierpnia 1882 w Reniowie, zm. 28 kwietnia 1968 w Jarosławiu) – polski inżynier architekt.

Życiorys

Urodził się 27 sierpnia 1882 r. w Reniowie. Był najstarszy w rodzeństwie synem chłopa Macieja. Po ukończeniu klasycznego C. K. Gimnazjum im. Rudolfa w Brodach z językiem niemieckim wykładowym (w 1903^[1]), studiował na Politechnice Lwowskiej na wydziale architektury, zdając egzamin dyplomowy w 1915 r. W latach gimnazjalnych w Brodach nawiązał kontakt z tajną międzyzaborową organizacją o nazwie „ZET”. Działalność tę kontynuował w okresie studiów od roku 1904, należy już w następnym roku do wyższych szczebli tej organizacji – do Koła Brackiego „Zetu”. Był w 1905 r. kurierem do Warszawy, uczestnicząc w ten sposób w pracach przygotowawczych do pamiętnego strajku szkolnego. Równolegle pracował jako działacz ramach sekcji wschodniej trójzaborowej zasłużonej organizacji społeczno-oświatowej pod nazwą Towarzystwo Szkoły Ludowej (TSL). W 1908 roku założył Drużyny Bartoszowe – pierwszą w Polsce okresu zaborów organizację niepodległościową młodzieży wiejskiej. Był do 1912 r. i Naczelnikiem Komendy Głównej Drużyn Bartoszowych. Po ukończeniu studiów w 1915 r. został powołany do wojska austriackiego.

Był członkiem Naczelnej Komendy Obrony Lwowa w listopadzie 1918 r.^[2], kierownikiem mobilizacyjnym Polskich Kadr Wojskowych we Lwowie w 1918 r.^[3] W początkach 1919 r. został oddelegowany do Warszawy w związku z formułowaniem odsieczy. W 1920 r. był w armii ochotniczej we Lwowie. Zaprojektował i zbudował około 100 kościołów. Kościoły jego to w większości kościoły wiejskie. W latach 1945–1964 kontynuował pracę pedagogiczną w zakresie architektury i budownictwa w Państwowej Szkole Budowlanej w Jarosławiu. Zmarł 28 kwietnia 1968 r. w Jarosławiu i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 139-4-9)^[4].

Dorobek architektoniczny

Wybrane projekty zrealizowane

Rozbudowa klasztoru Dominikanów w Podkamieniu /1916/;
Internat Żeńskiej Szkoły Gospodarskiej przy ulicy Snopkowskiej we Lwowie (obecnie ul. Wasyla Stusa 57), wspólnie z S. Brunarskim /1925/;
Renowacja wnętrz Czarnej Kamienicy przy Rynku lwowskim 4 /1926/;
Willa B. Fulińskiego przy ulicy Jana Tarnowskiego we Lwowie (obecnie ul. Myrona Tarnawskiego 82) /1926/;
Pawilon „Rudki” na Targach Wschodnich we Lwowie /1928/;
Przebudowa kina „Kasyno” w kamienicy przy Wały Hetmańskich we Lwowie (obecnie prospekt Swobody 5) /1929/;
Budowa budynku szkolnego Żeńskiej Szkoły Gospodarskiej przy ulicy Snopkowskiej we Lwowie (obecnie ul. Wasyla Stusa 59) 1929 – obecnie Instytut Fizjologii i Biochemii Zwierząt;
Sanatorium Towarzystwa Lekarskiego w Morszynie /1930/;
Kamienica przy Zadwórzańskiej we Lwowie (obecnie ulicy Wołodymyra Antonowicza 25) /1931/;
Przebudowa elewacji i parteru kamienicy przy ulicy Halickiej 21 we Lwowie dla Galicyjskiego Banku Oszczędności /1931/;
Rekonstrukcja galerii arkadowej Pałacu Korniaktów (Kamienica Królewska) we Lwowie /1931/;
Przebudowa budynku przy ulicy Maurycego Mochnackiego we Lwowie (obecnie ul. Mychajło Dragomanowa 48) /1931/;
Dom parafialny i sala teatralna parafii św. Franciszka (obecnie cerkiew świętego Iosafata) przy ulicy Karola Sklepińskiego we Lwowie (obecnie ul. Abrahama Lincolna) /1932–1933/;
Ołtarz w kościele pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Tarnopolu, rzeźby projektu Janiny Reichert-Toth /1932–1933/;
Pomnik ku czci poległych żołnierzy 51 pułku piechoty na placu przed zamkiem w Brzeżanach, rzeźby Janiny Reichert-Toth /1933/;
Ołtarz główny kościoła św. Elżbiety we Lwowie, rzeźby projektu Ludomiła Gyurkovicha, Józefa Szostakiewicza i Janiny Reichert-Toth /1928–1934/;
Dom wspólnoty religijnej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny przy klasztorze Franciszkanów przy ulicy Franciszkańskiej we Lwowie (obecnie ul. Wołodymira Korolenki 1a). Budynek zawiera salę teatralną z 324 miejscami /1932–1934/;
Kaplica-mauzoleum - na cmentarzu z Zborowie, upamiętniająca żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej, wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej /1935/^[5].
Gmach Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego przy ulicy Sakramentek we Lwowie (obecnie ul. Mychajła Tugan-Baranowskiego 10), kierownictwo budowy wspólnie z Mieczysławem Stadlerem zgodnie z projektem Wawrzyńca Dayczaka /1937–1938/;
Zmiany w projekcie Tadeusza Obmińskiego kościoła Matki Boskiej Ostrobramskiej we Lwowie (m.in. przeprojektowanie ołtarza głównego, dodanie drewnianych konfesjonałów i ambona) /1932–1938/;
Kościół Najświętszego Serca Jezusowego we Lwowie (Rzęsna Polska) /1938/, obecnie cerkiew greckokatolicka pod tym samym wezwaniem;
Projekt kościoła w rodzinnym Reniowie^[6]
Projekt obramowania pomnika Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu (1938)^[7].
Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Medyni Głogowskiej /1946/;
Klasztor ss. Wizytek i kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa i Maryi w Jaśle /1947/;
Wystrój kolegiaty w Jarosławiu /1955/.
Ołtarz główny kościoła Niepokalanego Serca NMP w Budach Łańcuckich, wykonany pod nadzorem rzeźbiarza Józefa Koczapskiego /1959/

Ponadto zaprojektował ok. 100 kościołów i kaplic w okolicach Lwowa, Tarnopola, Złoczowa, Stryja, Stanisławowa oraz Jarosławia, Przeworska, Łańcuta i Tarnobrzega.

Projekty niezrealizowane

Projekt pomnika nieznanych żołnierzy w 28 kwaterze Cmentarza Janowskiego we Lwowie /1916/;
Projekt konkursowy kościoła Matki Bożej Ostrobramskiej we Lwowie /1929/;
Projekt konkursowy kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Krzywczycach /1931/;
Projekt gmachu muzeum diecezjalnego przy ulicy Teatyńskiej we Lwowie;
Osiedle robotnicze w Mielcu /1955/.

Przypisy

↑ Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1903. Brody: Druck von Feliks West, 1903, s. 40. (niem.).
↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919, t. I, Warszawa 2010, s. 35.
↑ Czesław Mączyński, Boje lwowskie, część 1, Warszawa 1921, s. 67.
↑ Cmentarz Stare Powązki: WAWRZYNIEC DAYCZAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .
↑ ZBORÓW. Kaplica-pomnik cmentarna bez wezwania (1935). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Zborowski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-20] .
↑ Poświęcenie nowego kościoła w Reniowie, powiat Zborów. „Wschód”. Nr 112, s. 6, 8 stycznia 1939.
↑ Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu. „Wschód”. Nr 113, s. 1, 15 stycznia 1939.

Bibliografia

A. Worobiec, Trościaniec Wielki wieś Ziemi Załozieckiej, w: tejże, Nasi wybitni rodacy, Zielona Góra 1999, s. 102–103, ISBN 83-912004-0-X.
A. Worobiec, Nasz kresowy Dom nad Hukiem, Smolanką i Łopuszanką, w: tejże, Wawrzyniec Dayczak/Dajczak, Zielona Góra 2000, s. 140–144, ISBN 83-912004-1-8.

Linki zewnętrzne

nota biograficzna. republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-10)].
wspomnienie córki

[1] Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1903. Brody: Druck von Feliks West, 1903, s. 40. (niem.).

[2] Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919, t. I, Warszawa 2010, s. 35.

[3] Czesław Mączyński, Boje lwowskie, część 1, Warszawa 1921, s. 67.

[4] Cmentarz Stare Powązki: WAWRZYNIEC DAYCZAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .

[5] ZBORÓW. Kaplica-pomnik cmentarna bez wezwania (1935). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Zborowski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-20] .

[6] Poświęcenie nowego kościoła w Reniowie, powiat Zborów. „Wschód”. Nr 112, s. 6, 8 stycznia 1939.

[7] Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu. „Wschód”. Nr 113, s. 1, 15 stycznia 1939.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]