Stanisław Skrzeszewski

Stanisław Skrzeszewski
Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1901 ; Nowy Sącz, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	20 grudnia 1978 ; Warszawa, Polska
	Sekretarz Rady Państwa
Okres	od 27 kwietnia 1956; do 20 lutego 1957
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Marian Rybicki
Następca	Julian Horodecki
	Minister spraw zagranicznych
Okres	od 20 marca 1951; do 27 kwietnia 1956
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Zygmunt Modzelewski
Następca	Adam Rapacki
	Minister oświaty
Okres	od 6 lutego 1947; do 7 lipca 1950
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza / Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Czesław Wycech
Następca	Witold Jarosiński
	Minister oświaty
Okres	od 21 lipca 1944; do 28 czerwca 1945
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
Następca	Czesław Wycech
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Skrzeszewski (ur. 27 kwietnia 1901 w Nowym Sączu, zm. 20 grudnia 1978 w Warszawie) – polski polityk komunistyczny, nauczyciel, doktor filozofii, minister oświaty (1944–1945, 1947–1950), minister spraw zagranicznych (1951–1956), szef Kancelarii Sejmu (1957–1969). W latach 1956–1957 sekretarz Rady Państwa, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm PRL I kadencji.

Życiorys

Syn maszynisty kolejowego Oskara i Rozalii z Majewskich. Uczył się początkowo w gimnazjum w Nowym Sączu, klasę III ukończył na kursach gimnazjalnych w Pradze, po czym ponownie uczęszczał do nowosądeckiego gimnazjum, gdzie w 1920 zdał maturę. Od 1916 należał do tajnych kółek socjalistycznych. W roku szkolnym 1920/1921 uczył w szkole wiejskiej w Rzeczniowie. Od 1921 do 1925 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uzyskał tytuł doktora filozofii. Podczas studiów od 1921 należał do kół młodzieży komunistycznej. Od 1922 członek Związku Młodzieży Komunistycznej (późniejszego Komunistycznego Związku Młodzieży Polski), od 1924 członek Komunistycznej Partii Polski. Aresztowany w 1924, został zwolniony dzięki interwencji Władysława Heinricha. Nie przyjęty do pracy na uczelni, wyjechał do Francji, gdzie w latach 1925–1926 studiował filozofię i metodologię ogólną na Sorbonie. Utrzymywał tam kontakty z Francuską Partią Komunistyczną, ale nie przejawiał większej aktywności politycznej. W latach 1926–1928 był nauczycielem w gimnazjum w Dębicy, gdzie założył pierwszą komórkę KPP. Zwolniony z pracy w tej szkole, utrzymywał się z udzielania korepetycji oraz pomocy Bruche Mendelbaumówny, z którą w 1934 się ożenił. W latach 1932–1933 przez 5 miesięcy pracował w szkole w Sromowcach nad Dunajcem. Ponownie aresztowany 20 kwietnia 1932, przez 5 tygodni więziony w Krakowie. Od końca 1934 był kontraktowym wykładowcą pedagogiki i dydaktyki w Państwowym Pedagogium w Krakowie. Jednocześnie działał w komunistycznej frakcji Związku Nauczycielstwa Polskiego. Jako podejrzany o komunizm był w listopadzie 1934 przewidziany do internowania na wypadek stanu wyjątkowego. Od 1937 prowadził raz w tygodniu zajęcia w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach. W latach 1938–1939 był asystentem wolontariuszem przy katedrze pedagogiki UJ. Na Ogólnopolskim Zjeździe Nauczycieli Zakładów Kształcenia Nauczycieli Szkół Powszechnych zorganizowanym przez ZNP 30 października 1938 w Warszawie wygłosił referat Dydaktyka w zakładach kształcenia nauczycieli szkół powszechnych, napisał też artykuł Z dziejów wakacyjnych kursów uniwersyteckich dla nauczycielstwa.

Po agresji III Rzeszy na Polskę 3 września 1939 opuścił Kraków i po agresji ZSRR na Polskę pozostał we Lwowie na terenie okupacji sowieckiej. Od listopada 1939 do stycznia 1940 był wykładowcą w Instytucie Pedagogicznym, później pracownikiem naukowym Instytutu Doskonalenia Nauczycieli. W drugiej połowie czerwca 1941 został wezwany do Kijowa w celu uzyskania – jako były członek KPP – praw członkowskich we Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Po rozpoczęciu wojny niemiecko-radzieckiej ewakuowany w głąb ZSRR, był nauczycielem w szkole średniej w Margʻilonie w Uzbekistanie od 28 lipca 1941 do 22 maja 1943. Wezwany do Moskwy, wziął udział w zjeździe Związku Patriotów Polskich 8–9 czerwca 1943; na zjeździe wygłosił referat dotyczący spraw kulturalno-oświatowych. W latach 1943–1944 był członkiem prezydium Zarządu Głównego i kierownikiem Wydziału Kultury i Oświaty Zarządu Głównego ZPP. Od 1944 członek Polskiej Partii Robotniczej, w latach 1945–1948 członek Komitetu Centralnego PPR.

W 1944 kierownik Resortu Oświaty w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, w latach 1944–1945 minister oświaty. W latach 1945–1947 ambasador RP we Francji, w latach 1947–1950 ponownie minister oświaty. Od 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w latach 1948–1959 był członkiem jej Komitetu Centralnego (potem, w latach 1959–1968, członek Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR). W latach 1950–1951 podsekretarz stanu (wiceminister) w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, w latach 1951–1956 minister spraw zagranicznych. W latach 1956–1957 sekretarz Rady Państwa, w latach 1957–1969 był szefem Kancelarii Sejmu. W latach 1944–1947 poseł do Krajowej Rady Narodowej, a w latach 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina^[3].

W 1953 był kandydatem wysuniętym przez ZSRR na stanowisko sekretarza generalnego ONZ po rezygnacji z tej funkcji Trygve Lie^[4].

Pochowany 28 grudnia 1978 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 4-Tuje-2^[5]. Władze PRL na pogrzebie reprezentował m.in. wicepremier Franciszek Kaim oraz kierownik Wydziału Nauki i Oświaty KC PZPR prof. Jarema Maciszewski^[6].

Jego pierwsza żona Bronisława zmarła w 1973. Stanisław Skrzeszewski ożenił się ponownie, z Wandą Ryś-Straszyńską (siostrą Zbigniewa i Zofii, wdową po Olgierdzie)^[7]^[8].

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (27 kwietnia 1951)^[9]^[10]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)^[11]
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1967)^[12]
Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej (1948)^[13]
Wielka Wstęga Republikańskiego Orderu Zasługi (Węgry, 1948)^[14]
Order Flagi Narodowej I stopnia (KRLD, 1954)^[15]

Przypisy

↑ Do 31 grudnia 1944 jako kierownik resortu oświaty.
↑ Stanisław Skrzeszewski pełnił urząd kierownika i ministra oświaty w nieuznawanym międzynarodowo Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego i Rządzie Tymczasowym RP.
↑ „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.
↑ StanleyS. Meisler StanleyS., United Nations: A History [online], books.google.pl [dostęp 2018-02-15] (ang.).
↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2023-04-28].
↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 295 (10 776), 29 grudnia 1978, s. 2.
↑ Leszek Migrała: Wprowadzenie. W: Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.
↑ Nieba i ziemi nie widać. Warszawiacy o wrześniu 1939. Muzeum Warszawy, 2019, s. 93. ISBN 978-83-65777-72-0.
↑ M.P. z 1951 r. nr 43, poz. 529 („w związku z 50-tą rocznicą urodzin, za wybitne zasługi w pracy społecznej i państwowej”).
↑ Premier Cyrankiewicz i min. Skrzeszewski odznaczeni orderem „Sztandar Pracy” I klasy. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 1, Nr 121 z 3 maja 1951.
↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
↑ Obchody Dnia Nauczyciela, „Trybuna Ludu”, nr 319, 17 listopada 1967, s. 1.
↑ Dekoracja odznaczeniami rumuńskimi Premiera i członków Rządu RP, „Trybuna Tygodnia”, nr 9 (1087), 29 lutego 1948, s. 3.
↑ Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 1–2 lutego 1948, s. 1.
↑ Wysokie odznaczenia Koreańskiej Republiki Ludowej otrzymali członkowie rządu i działacze polscy. „Życie Warszawy”. Rok XI Nr 260 (3431), s. 1, 1 listopada 1954. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2023-07-01].

Bibliografia

[1] Do 31 grudnia 1944 jako kierownik resortu oświaty.

[2] Stanisław Skrzeszewski pełnił urząd kierownika i ministra oświaty w nieuznawanym międzynarodowo Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego i Rządzie Tymczasowym RP.

[3] „Życie Warszawy”, nr 306 (1808), 6 listopada 1949, s. 1.

[4] StanleyS. Meisler StanleyS., United Nations: A History [online], books.google.pl [dostęp 2018-02-15] (ang.).

[5] Wyszukiwarka grobów w Warszawie. [dostęp 2023-04-28].

[6] „Trybuna Robotnicza”, nr 295 (10 776), 29 grudnia 1978, s. 2.

[7] Leszek Migrała: Wprowadzenie. W: Zbigniew Ryś: Wspomnienia kuriera. Nowy Sącz: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 8. ISBN 978-83-933269-3-8.

[8] Nieba i ziemi nie widać. Warszawiacy o wrześniu 1939. Muzeum Warszawy, 2019, s. 93. ISBN 978-83-65777-72-0.

[9] M.P. z 1951 r. nr 43, poz. 529 („w związku z 50-tą rocznicą urodzin, za wybitne zasługi w pracy społecznej i państwowej”).

[10] Premier Cyrankiewicz i min. Skrzeszewski odznaczeni orderem „Sztandar Pracy” I klasy. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 1, Nr 121 z 3 maja 1951.

[11] M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).

[12] Obchody Dnia Nauczyciela, „Trybuna Ludu”, nr 319, 17 listopada 1967, s. 1.

[13] Dekoracja odznaczeniami rumuńskimi Premiera i członków Rządu RP, „Trybuna Tygodnia”, nr 9 (1087), 29 lutego 1948, s. 3.

[14] Wysokie odznaczenia dla osobistości polskich i węgierskich, „Dziennik Zachodni”, nr 32, 1–2 lutego 1948, s. 1.

[15] Wysokie odznaczenia Koreańskiej Republiki Ludowej otrzymali członkowie rządu i działacze polscy. „Życie Warszawy”. Rok XI Nr 260 (3431), s. 1, 1 listopada 1954. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2023-07-01].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Przewodniczący	Aleksander Zawadzki (PZPR)
Zastępcy przewodniczącego	Wacław Barcikowski (SD) Jan Dembowski Stefan Ignar (ZSL) Franciszek Mazur (PZPR) Stanisław Kulczyński (SD) Czesław Wycech (ZSL)
Sekretarz	Marian Rybicki (PZPR) Stanisław Skrzeszewski (PZPR)
Członkowie	Aleksander Juszkiewicz (ZSL) Henryk Kołodziejski Władysław Kowalski (ZSL) Wiktor Kłosiewicz (PZPR) Stefan Matuszewski (PZPR) Zygmunt Modzelewski (PZPR) Alicja Musiałowa-Afanasjew (PZPR) Józef Niećko (ZSL) Roman Zambrowski (PZPR) Jerzy Albrecht (PZPR) Hilary Chełchowski (PZPR) Oskar Lange (PZPR) Jan Domański (ZSL) Bolesław Podedworny (ZSL)

W dniu powołania	Edward Osóbka-Morawski (RPPS) Wanda Wasilewska (WKP (b)) Andrzej Witos (SL) Jan Czechowski (SL „Wola Ludu”) Bolesław Drobner (PPS) Jan Grubecki (SL) Jan Haneman (RPPS) Stefan Jędrychowski (PPR) Stanisław Kotek-Agroszewski (SL „Wola Ludu”) Stanisław Radkiewicz (PPR) Wincenty Rzymowski (SD) Stanisław Skrzeszewski (PPR) Emil Sommerstein Michał Żymierski (PPR)
Późniejsi członkowie komitetu	Stanisław Janusz (SL) Jan Rabanowski (SD) Tadeusz Kapeliński (SL) Hilary Minc (PPR) Teodor Piotrowski (PPS)

II RP	Leon Wasilewski (1918–1919) Ignacy Jan Paderewski (1919) Władysław Wróblewski (p.o.,1919) Stanisław Patek (1919–1920) Eustachy Sapieha (1920–1921) Jan Dąbski (1921) Konstanty Skirmunt (1921–1922) Gabriel Narutowicz (1922) Aleksander Skrzyński (1922–1923) Marian Seyda (1923) Roman Dmowski (1923) Karol Bertoni (p.o., 1923–1924) Maurycy Zamoyski (1924) Aleksander Skrzyński (1924–1926) Kajetan Dzierżykraj-Morawski (p.o., 1926) August Zaleski (1926–1932) Józef Beck (1932–1939) August Zaleski (1942–1943) Edward Raczyński (1941–1943) Tadeusz Romer (1943–1944) Adam Tarnowski (1944–1949)
RP/PRL	Edward Osóbka-Morawski (1944–1945) Wincenty Rzymowski (1945–1947) Zygmunt Modzelewski (1947–1951) Stanisław Skrzeszewski (1951–1956) Adam Rapacki (1956–1968) Stefan Jędrychowski (1968–1971) Stefan Olszowski (1971–1976) Emil Wojtaszek (1976–1980) Józef Czyrek (1980–1982) Stefan Olszowski (1982–1985) Marian Orzechowski (1985–1988) Tadeusz Olechowski (1988–1989)
III RP	Krzysztof Skubiszewski (1989–1993) Andrzej Olechowski (1993–1995) Władysław Bartoszewski (1995) Dariusz Rosati (1995–1997) Bronisław Geremek (1997–2000) Władysław Bartoszewski (2000–2001) Włodzimierz Cimoszewicz (2001–2005) Adam Rotfeld (2005) Stefan Meller (2005–2006) Anna Fotyga (2006–2007) Radosław Sikorski (2007–2014) Grzegorz Schetyna (2014–2015) Witold Waszczykowski (2015–2018) Jacek Czaputowicz (2018–2020) Zbigniew Rau (2020–2023) Szymon Szynkowski vel Sęk (2023) Radosław Sikorski (od 2023)