Gołąbek winnobrązowy

Gołąbek winnobrązowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek winnobrązowy
	Nazwa systematyczna
	Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn.; Russules d’Europe Afr. Nord (Bordas): 732 (1967)
	Zasięg
	; Zasięg w Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek winnobrązowy (Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Giacomo Bresàdola jako odmianę gołąbka cukrówki, nadając mu nazwę Russula alutacea var. vinosobrunnea. W 1967 r. Henri Charles Louis Romagnesi podniósł go do rangi odrębnego gatunku^[1]. Pozostałe synonimy^[2]:

Russula vinosobrunnea var. paraolivacea Bon 1988
Russula vinosobrunnea var. perplexa Sarnari 2005

Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–12 cm, mięsisty, dość zwarty, gruby, początkowo półkulisty, wypukły z podwiniętym brzegiem, następnie płaski, w środku trochę lub szeroko wklęsły, z prostym, bardzo tępym brzegiem, czasem klapowany, krótko bruzdowany. Powierzchnia czarniawo-fioletowa do fioletowo-brązowej, orzechowa, a nawet czekoladowobrązowa, czasami na środku oliwkowa. Może blaknąć do jasno brązowooliwkowej lub brudnokremowej^[4].

Blaszki

Początkowo dość gęste, następnie rzadsze, rozwidlone niedaleko trzonu i w połowie promienia, z blaszeczkami, zwężone lub zaokrąglone przy trzonie, wybrzuszone, o szerokości 6–12 mm, początkowo jasno żółtomaślane z ochrowym odcieniem, potem jasnożółte, z wyraźnymi zmarszczkami^[4].

Trzon

Wysokość 3,5–7,5 cm, grubość 1–3,5 cm u dołu, cylindryczny lub maczugowato pogrubiony u nasady, twardy, pełny, później mniej lub bardziej miękki i pusty. Powierzchnia biała, z nieregularnie rozmieszczonymi różowymi lub czerwonawymi plamami, lekko żółknąca, pomarszczona, a czasem nawet bardzo szorstka; górna część jest zazwyczaj biała, jakby usiana drobnymi szarawo-szklistymi granulkami^[4].

Miąższ

Gruby, jędrny, biały, pod skórką zabarwiony fioletowo. Ma lekki owocowy zapach i łagodny smak. W fenolu barwi się na jasnofioletowo, z FeSO⁴ reaguje szybko, zmieniając barwę na pomarańczowoczerwoną, w gwajakolu barwi się na jasnoniebiesko^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 45–58 × 10,5–13 µm. Bazydiospory 7,2–10 × 6,2–8 µm, szeroko elipsoidalne, pokryte dużymi brodawkami, miejscami ułożonymi paciorkowato lub połączonymi niepełnymi i niezupełnie amyloidalnymi grzebieniami. Łysinka widoczna. Cystydy do 117 × 14,5 µm wrzecionowate z długim i ostrym kończykiem, słabo reagujące z sulfowaniliną^[5].

Cechy charakterystyczne

Charakterystycznymi cechami tego gatunku są: brudnopurpurowa barwa kapelusza, nśrodku zwykle nieco ochrowa, silne szarzenie trzonu i miąższu oraz niskie, brodawkowato-kolczaste urzeźbienie bazydiospor^[5].

Występowanie i siedlisko

Znany jest tylko w Europie^[6]. W Polsce do 2003 r. jedyne stanowisko podała Alina Skirgiełło^[3], w późniejszych latach podano następne^[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy^[3], występujący w lasach liściastych, w towarzystwie grabów i buków, na glebach dość ciężkich (gliniasto-krzemionkowych)^[4].

Grzyb jadalny^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 616, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e H.H. Romagnesi H.H., Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord [online], Mycobank, s. 1–998 [dostęp 2024-03-27] (fr.).
↑ ^a ^b AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1152–153, ISBN 83-01-09137-1 .
↑ Występowanie Russula vinosobrunnea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-03-27] (ang.).
↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-27] (pol.).

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 616, ISBN 83-89648-09-1 .

[myco-4] H.H. Romagnesi H.H., Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord [online], Mycobank, s. 1–998 [dostęp 2024-03-27] (fr.).

[rus-5] AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1152–153, ISBN 83-01-09137-1 .

[gbif-6] Występowanie Russula vinosobrunnea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-03-27] (ang.).

[lit-7] Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-27] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]