Annopol
50°53′08″N 21°51′28″E/50,885556 21,857778
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
_Annopol,_Market_Square_03.jpg) Fragment Rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
XVI / XVII w. | ||||
| Prawa miejskie |
1761–1870, 1996 | ||||
| Burmistrz |
Mirosław Gazda | ||||
| Powierzchnia |
7,73[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 15 | ||||
| Kod pocztowy |
23-235 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
LKR | ||||
Położenie na mapie gminy Annopol  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu kraśnickiego  | |||||
| 50°53′08″N 21°51′28″E/50,885556 21,857778
| |||||
| TERC (TERYT) |
0607024 | ||||
| SIMC |
0786213 | ||||
Urząd miejski ul. Rynek 123-235 Annopol | |||||
| Strona internetowa | |||||
Annopol – miasto w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Annopol, w pobliżu Wisły, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego.
Annopol leży w dawnej ziemi lubelskiej na obszarze historycznej Małopolski[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Annopol powstał na byłych gruntach wsi Rachów, notowanej od XV wieku, która była w XVI i XVII wieku własnością szlacheckich rodzin Rachowskich, Czyżowskich, Morsztynów i Tymińskich. W roku 1415 był własnością szlachecką Jana Dłuto ze Słupia[4]. W następnych stuleciach powstał port rzeczny na Wiśle. Wykorzystując ten fakt właściciele lokowali tutaj miasto.
Pierwsza informacja o istnieniu Rachowa pochodzi z 1724 r., kiedy to Rachów otrzymał przywilej na jarmarki oraz prawa miejskie[5]. Nowy dokument na nie dostał właściciel J.T. Morsztyn w 1740 r. Z kolei w 1761 r. Antoni Jabłonowski wystawił dokument, którym nadał miastu, na cześć swej żony Anny, nazwę Annopol. Jednakże, jak to było w przypadku wielu lokowanych miast, nowa nazwa nie od razu się przyjęła[6]. Wielokrotnie, jeszcze w drugiej połowie XVIII w., nazywano miasteczko Rachowem. Tak było w latach 1765 i 1778. W 1781 r. po raz pierwszy w spisach oficjalnych odnotowano Annopol[6]. Podobnie zapisano w latach 1786 i 1787, zaś w 1790 r. ponownie widnieje Rachów. W 1792 r. zwano je Hannopol, zaś w wizytacji kościelnej z 1806 r. zapisano obydwie nazwy „oppidum Annopol seu Rachów”. Od 1827 r. używano nazwy Annopol[6].
Po rozbiorach Polski, decyzją władz rosyjskich 13 stycznia 1870 r. pozbawiono Annopol praw miejskich[7] (inne źródła mówią o roku 1869[8]. W 1914 r. w pobliżu Annopola przeprawiły się przez Wisłę oddziały Legionów Polskich oraz oddziały krakowskie 12 Dywizji Piechoty armii austriackiej, które stoczyły pod miastem 23 sierpnia 1914 bój z Rosjanami. Obszerny opis walk pod Annopolem wraz z mapą znalazły się w pamiętnikach gen. Tadeusza Rozwadowskiego dowodzącego austriacką artylerią[9].
W czasie agresji III Rzeszy na Polskę w rejonie Annopola, Józefowa i Tarnobrzega przeprawiały się na wschodni przeg Wisły wojska niemieckiej 10 Armii. Z rejonu Księżomierza przeciwdziałać niemieckiemu forsowaniu rzeki pod Annopolem usiłowała m.in. Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa[10].
Latem 1944 rejon Annopola był polem bitwy między Armią Czerwoną a Wehrmachtem. Ostatecznie, walki w których uczestniczyły m.in. dwie radzieckie dywizje zakończyły się zdobyciem Annopola i uwolnieniem mieszkańców miasta od okupacji niemieckiej trwającej od 1939. 58 Dywizja Strzelecka dowodzona przez płka Aleksandra Szykity i 389 Dywizja Strzelecka dowodzona przez gen. Leonida Kołobowa 30 lipca 1944 sforsowały Wisłę i uchwyciły niezwykle potrzebne przyczółki na zachodnim jej brzegu[11].
Z dniem 1 stycznia 1996, Rada Ministrów nadała miejscowości ponownie status miasta.
Historia Żydów w Annopolu
[edytuj | edytuj kod]W XVII i XVIII stuleciu w miejscowości zaczęli osiedlać się Żydzi, choć najstarsze dokumenty potwierdzające ich obecność w mieście pochodzą dopiero z XVIII stulecia. W 1764 mieszkało ich tu 136, a w 1787 106, co stanowiło 44% ogółu mieszkańców. Z czasem następował wzrost liczebności ludności żydowskiej – w 1897 w Annopolu mieszkało 575 wyznawców religii mojżeszowej, a w 1921 1251, co stanowiło 72,9% ogółu ludności. Annopolscy Żydzi zajmowali się głównie handlem zbożem i bydłem, propinacją alkoholu, dzierżawą karczm, składów solnych i sadów, a także rzemiosłem i lichwą.
W mieście działała kasa GMAH, bank żydowski, związek rzemieślników prowadzący zajęcia wieczorowe i kulturalne, działały partie i pionierskie grupy syjonistyczne, Agudat Israel oraz niewielka grupa Bundu[12].
Po wybuchu II wojny światowej do Annopola przybyło wielu żydowskich uciekinierów z innych części Polski, m.in. z Kalisza i Łodzi. Kilka dni po zajęciu miasta Niemcy zamordowali rabina Raphaela Leventhala oraz miejscowego szawa (rzeźnika i egzaminatora) Labela Korono. Okupanci utworzyli Juderant. Na jego czele stał Bunem Mandelkar, przedwojenny przewodniczący gminy żydowskiej. W styczniu 1940 Niemcy powiesili dziesięciu Żydów oskarżonych o handel na czarnym rynku. Od marca 1940 miejscowi Żydzi zostali zobowiązani do noszenia na ramieniu opasek z gwiazdą Dawida[12]. Niemcy utworzyli dwa obozy pracy dla Żydów w Rachowie i Janiszowie, a wiosną 1940 utworzyli getto, powstała policja żydowska, którą dowodził Benjamin Katzenelbogen. W maju 1942 w Annopolu było około 2000 Żydów. 15 października 1943 okupanci zaczęli likwidować getto. Po wstępnej selekcji, zdrowe i silne osoby zostały skierowane do obozów pracy w Janiszowie i Gościeradowie. Osoby stare i niedołężne zostały na miejscu zamordowane. Resztę ludności żydowskiej wysłano do getta w Kraśniku i potem do obozu w Bełżcu, gdzie zostali zamordowani[13][14].
Żydzi w Annopolu mieli dwie synagogi – starą i nową i dwa cmentarze – stary i nowy[15][16].
1 stycznia 1996 roku Annopol na powrót odzyskał prawa miejskie[5].
Zabytki i atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
- Brama, mur./kam. – XIX wiek (Dzisiaj zabudowana)
- Gorzelnia – 1909 r., od około 1920 r. młyn
- Kościół parafialny – drewniany św. Joachima i Anny z 1740 r.
- Kapliczka przy ulicy Radomskiej
- Małopolski Przełom Wisły
- Ośmiorak, mur. – druga połowa XIX wieku
- Park krajobrazowy – XIX/XX wiek
- Spichlerz, mur., – XIX/XX wiek
- ul. Kościuszki: domy nr 4, 8, 10, 12 – początek XX wieku
- ul. Lubelska: domy nr 1, 9, 13, 27 – mur. lata 20. XX wieku
- Murowany kościół według projektu Stanisława Fertnera – 1936–1938
- Wzniesienia Urzędowskie
- Cmentarz żydowski
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Piramida wieku mieszkańców Annopola w 2014 roku[17].
Transport
[edytuj | edytuj kod]W Annopolu znajduje się most przez Wisłę w ciągu drogi krajowej nr 74. Przez miasto przebiegają również drogi wojewódzkie nr 824 i droga wojewódzka nr 854. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 2488 mieszkańców[2].
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Annopol (Sala Królestwa ul. Puławska 22)[18]
Ludzie związani z Annopolem
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
- ↑ a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18].
- ↑ Henryk Seroka: Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2002, s. 177. ISBN 83-7181-233-7. [dostęp 2022-06-22]. Cytat: Ostatnimi miastami prywatnymi, które otrzymały takie godła, były lokowane w ziemi lubelskiej, Annopol (ok. 1724 r .) oraz Frampol (1736 r .). (pol.).
- ↑ Słownik Historyczno-Geograficzny Lubelszczyzny, s. 193.
- ↑ a b Robert Krzysztofik: Lokacje miejskie na obszarze Polski : dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, s. 18-19.
- ↑ a b c Stefan Wojciechowski, Anna Sochacka, Ryszard Szczygieł: Dzieje Lubelszczyzny – Osady zaginione i o zmienionych nazwach. T. Tom IV. Lublin: Lubelskie Towarzystwo naukowe, 1986. ISBN 83-01-05651-7.
- ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
- ↑ Robert Krzysztofik: Lokacje miejskie na obszarze Polski : dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, s. 18-19.
- ↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015, ISBN 978-83-7181-899-8.
- ↑ Mańkowski 1978 ↓, s. 49.
- ↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 14.
- ↑ a b אַנוֹפּוֹל-רַחוּב (Annopol-Rachów) | האנציקלופדיה של הגטאות [online], yadvashem.org [dostęp 2024-04-22] (hebr.).
- ↑ Annopol-Rachow, [w:] Shumel Spector, Geoffrey Wigoder (red.), Encyclopedia of Jewish Life Before and Durinfg the Holocaust, New York 2001, s. 46.
- ↑ Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-23].
- ↑ Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Annopolowi https://web.archive.org/web/20101227010319/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/521.html.
- ↑ Zobacz stronę poświęconą cmentarzowi żydowskiemu w Annopolu http://www.kirkuty.xip.pl/annopol.htm.
- ↑ Annopol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-24].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
- Zygmunt Mańkowski: Między Wisłą a Bugiem 1939-1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa. Lublin: 1978.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Annopol 1(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 39.
- Oficjalna strona miasta
- Historia Żydów w Annopolu na portalu Wirtualny Sztetl
| Miasta powiatowe |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miasta gminne |
|
