Andrzej Niegolewski
współczesny portret olejny | |
pułkownik | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Jednostki | |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Andrzej Marcin Niegolewski herbu Grzymała (ur. 12 listopada 1787 w Bytyniu koło Szamotuł, zm. 18 lutego 1857 w Poznaniu) – pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii napoleońskich, ziemianin, działacz społeczny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem stolnika wschowskiego Felicjana i Magdaleny z Potockich herbu Szeliga. W listopadzie 1806 wstąpił w Poznaniu do szwadronu gwardii honorowej Napoleona, wkrótce został skierowany do 5. pułku jazdy polskiej; po krótkim czasie otrzymał promocję na podporucznika, potem na porucznika. Walczył na Pomorzu (pod Tczewem i Gdańskiem), a latem 1807 przeszedł do pułku gwardii lekkokonnej, w szeregach której odbył kampanię hiszpańską, biorąc m.in. udział w szarży pod Somosierrą w której jako jeden z nielicznych dotarł do czwartej i ostatniej baterii wroga na sam szczyt przełęczy odnosząc przy tym 9 ran od bagnetów i dwie od kul wroga. Za ten brawurowy wyczyn otrzymał prawdopodobnie od samego Napoleona Legię Honorową. W 1809 brał udział w kampanii austriackiej, a 1810–1811 ponownie walczył w Hiszpanii. W trakcie kampanii rosyjskiej 1812–1813 służył w sztabie głównym w stopniu kapitana. Pod koniec 1813 otrzymał urlop zdrowotny, przebywał jakiś czas w Paryżu; w grudniu 1814 powrócił do kraju i mieszkał w Niegolewie koło Buku, a po zawarciu małżeństwa z Anną z Krzyżanowskich (1816) w majątku żony Włościejewki koło Śremu. Przez kilkanaście lat zajmował się gospodarstwem.
Po wybuchu powstania listopadowego przedostał się do Warszawy. Otrzymał przydział do sztabu, następnie – promowany na pułkownika – dowodził pułkiem jazdy sandomierskiej (marzec-czerwiec 1831). Od czerwca 1831 służył w sztabie głównym, w sierpniu 1831 otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari, ale już we wrześniu ze względów zdrowotnych otrzymał dymisję i powrócił do Wielkopolski. Nie uniknął represji – za udział w powstaniu został ukarany konfiskatą majątku i 9-miesięczną karą więzienia, którą odbył w twierdzy Cosel (ostatecznie karę zmniejszono o połowę).
W kolejnych latach zaliczał się do najaktywniejszych wielkopolskich działaczy społecznych. Przez wiele lat posłował do sejmu prowincjonalnego, występując w obronie języka polskiego w życiu publicznym Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Był deputowanym ze stanu rycerskiego z powiatów bukowskiego i obornickiego na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego w 1827[1], w 1830[2], w 1841[3] i w 1843 roku[4]. Temu zagadnieniu poświęcił pracę Wola królewska i jej wykonanie w Wielkim Księstwie Poznańskim (Lipsk 1857)[5]. Publikował także wspomnienia ze służby wojskowej – Somo-Sierra (1854)[6] i Les Polonais a Somo-Sierra (1854, 1855)[7]. Działał jako radca Ziemstwa Kredytowego Poznańskiego, był udziałowcem spółki Bazar w Poznaniu.
Wiek dorosły osiągnęło ośmioro z jego dzieci, pięć córek i trzech synów. Jednym z nich był Władysław Maurycy (1819–1885), prawnik i znany działacz społeczno-polityczny w Wielkopolsce.
Po śmierci pochowano go w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Buku. W niedzielę 14 października 1923 roku w Poznaniu prochy pułkownika Niegolewskiego oraz generałów Antoniego Kosińskiego i Józefa Wybickiego zostały uroczyście złożone w krypcie Zasłużonych Wielkopolan w kościele św. Wojciecha[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego t. I 1815-1852,Poznań 1918 s. 78.
- ↑ Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego t. I 1815-1852, Poznań 1918 s. 96.
- ↑ Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego t. I 1815-1852, Poznań 1918 s. 190.
- ↑ Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego t. I 1815-1852, Poznań 1918 s. 215.
- ↑ Ze zdigitalizowaną publikacją "Wola królewska..." można zapoznać się w serwisie Polona.pl
- ↑ Cyfrowa wersja pierwszego wydania dostępna jest w serwisie Polona.pl
- ↑ Pierwodruki wydań w wersji cyfrowej w serwisie Polona.pl
- ↑ Dziennik Poznański Nr 236 z 16 października 1923 r.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Wędzki, Andrzej Niegolewski, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
- Witold Jakóbczyk, Przetrwać nad Wartą 1815-1914, 55. część cyklu "Dzieje narodu i państwa polskiego", Warszawa 1989
- Bogumił Wojcieszak, Andrzej Niegolewski. Biografia polityczna, Poznań 2004
- Andrzej Kowalczyk, Buk. Zarys Dziejów, Poznań, Kantor Wydawniczy SAWW, 1989, ISBN 83-85066-00-4
- Stefan Kieniewicz: Andrzej Marcin Niegolewski. [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII/1977 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Niegolewski – publikacje w bibliotece Polona
- Deputowani na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego (stan rycerski)
- Deputowani na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1827
- Deputowani na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1830
- Deputowani na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1841
- Deputowani na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1843
- Ludzie związani z Poznaniem
- Niegolewscy herbu Grzymała
- Odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (powstanie listopadowe)
- Oficerowie 1. Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarstwa Francuskiego
- Oficerowie kawalerii Wojska Księstwa Warszawskiego
- Pochowani w krypcie Zasłużonych Wielkopolan w kościele św. Wojciecha w Poznaniu
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polscy działacze społeczni
- Pułkownicy powstania listopadowego
- Ludzie związani z Bukiem (województwo wielkopolskie)
- Polscy ziemianie
- Uczestnicy inwazji na Rosję 1812 (strona polska)
- Urodzeni w 1787
- Zmarli w 1857
- Polacy odznaczeni Medalem św. Heleny