Малай тили
| Расмий аталышы: |
Bahasa Melayu |
|---|---|
| Өлкөлөр: |
|
| Расмий статусу: | |
| Колдонгондордун жалпы саны: |
250 млн; 45 млн эне тил деп санашат[1] |
| Классификациясы | |
| Түрмөгү: | |
| |
| Жазылышы: | |
| Тилдер коду | |
| ISO 639-1: |
ms |
| ISO 639-2: |
may |
| ISO 639-3: |
msa |
Малай тили (өз аталышы: Bahasa Melayu) — австронезиялык тилдердин бири (малайо-полинезиялык бутагы, батыш "суб-бутак"). 1970-жылдан 1990-жылга чейин Малайзияда малайзиялык тил деген аталыш да колдонулган.
Келип чыгышы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Малай тилин изилдеген тарыхчы лингвисттер малайлардын мекени Батыш Борнеодо жайгашкан жана Бруней жээгине чейин созулат дегенге кошулат[2]. Бардык ибан-малай тилдеринин түпкү атасы болгон прото-малай Борнеого биздин заманга чейинки 1000-жылдары алынып келинген. Биздин заманга чейинки жана анын түпкү атасы, прото-австронезиялык тилдин тукуму болгон прото-малайо-полинезиялык тил, бери дегенде, биздин заманга чейинки 2000-жылга чейин чирий баштаган. Австронезия элдеринин Тайвань аралынан түштүккө жылышынын натыйжасында биздин заманга чейин[3].
Тарыхы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Эрте орто кылымдардан бери малай тили улуттар аралык катнаштын жана мамлекеттер аралык мамилелердин тили катары малай «жээк цивилизациясынын» бүткүл аймагында (Малайя архипелагы, Малай жарым аралы, Индокытайдын жээги жана Жаңы Гвинея); Малай тили ислам жана машаякчылык дининин тараган тили болгон [4]. Малай тилинин ар кандай жанрдагы бай адабияты бар, жергиликтүү жана котормо.
Малай тилинин алгачкы эстеликтери Суматра жана Бангка аралдарында таш бетиндеги жазуулар (7-кылым); түштүк Индия тибиндеги муун жазуу (к. Инди жазуусу). Суматранын айрым аймактарында "Каганга" жана "Ренчонг" деп аталган индия жазуусунун өтө өзгөртүлгөн түрлөрү сакталып калган.
14-кылымдан баштап ислам дини менен кошо өзгөртүлгөн араб жазуусу «Жави» да тараган. 19-кылымдан баштап латын алфавити кеңири жайыла баштаган – Индонезияда 20-кылымдын башында, Малайзия менен Сингапурда 1957-жылдан кийин кодификацияланган.
Малайзияда «Малайзия тили» (Bahasa Malaysia) аталышы 1969-жылы киргизилген, бирок 1990-жылдардан баштап эски аталышка — «Малай тили» (Bahasa Melayu) кайтып келген [5].
Статусу
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Малай тили Малайзияда, Брунейде (расмий түрдө Бруней-Малай), Сингапурда (Сингапурда англис, кытай жана тамил тилдери менен бирге), ошондой эле Индонезияда (Bahasa Indonesia) деп аталган жана колдонулган тилден айрым айырмачылыктары бар расмий тил болуп саналат. Малайзияда. 1972-жылы латын алфавитинин негизинде бирдиктүү жазуу системасы киргизилип, орфографиялык эрежелер жакындашты[6].
Дагы карагыла
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Булактар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Victor Pogadaev, Eugenia Kukushkina. Bahasa-Bahasa Utama Dunia: Suatu Pengenalan. Kuala Lumpur: DBP, 2018, p. 151.
- ↑ Малай тили кайдан келген? Мекен, миграция жана классификация тууралуу жыйырма жылдык талкуулар
- ↑ Малай тилинин келип чыгышын издөө
- ↑ Dorofeeva, Tatiana V. (2011) Bahasa Melayu Seumpama Bahasa Latin di Rantau Nusantara (Малайский — латынь Нусантары). Jurnal Terjemahan Alam & Tamadun Melayu, 2 (2). Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia, p. 163—171.
- ↑ Sneddon, James N. (2003). The Indonesian Language: Its History and Role in Modern Society. UNSW Press. p. 62. ISBN 978-0-86840-598-8.
- ↑ Bahasa Melayu // Погадаев, В. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. М.: Восточная книга, 2012, с. 78.
Адабияттар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- Дорофеева Т. В., История письменного малайского языка (VII — начала XX вв. М.: Гуманитарий, 2001.
- Дорофеева Т. В., Кукушкина Е. С. Учебник малайского (малайзийского) языка. М. Академия гуманитарных исследований, 2006.