Kiel
| Kiel | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
| |||
| Osnovni podaci | |||
| Država |  Njemačka
| ||
| Gradonačelnik | Ulf Kämpfer[1] (SPD) | ||
| Savezna država | Schleswig-Holstein | ||
| Stanovništvo | |||
| Stanovništvo | 247.717[2] | ||
| Gustina stanovništva | 2.088 st./km² | ||
| Geografija | |||
| Koordinate | 54°19′31″N 10°08′26″E / 54.32528°N 10.14056°E | ||
| Vremenska zona | UTC+1, ljeti UTC+2 | ||
| Nadmorska visina | 5 m | ||
| Površina | 118,6 km² | ||
  Kiel Kiel (Njemačke) | |||
| Ostali podaci | |||
| Poštanski kod | 24103 | ||
| Pozivni broj | 0431 | ||
| Registarska oznaka | KI | ||
| Web-stranica | www.kiel.de | ||
_COA.svg)
Kiel (njem. Kiel) je glavni grad njemačke savezne države Šlezvig-Holštajn. Kil je velika luka na Baltičkom moru, povezana na zapadu sa Severnim morem Kilskim kanalom. Posjeduje regionalnu šifru (AGS) 1002000, NUTS (DEFO2) i LOCODE (DE KEL) kod.
Nalazi se na istočnoj strani osnove poluostrva Jiland, u zalivu Kil, na jugoistoku Baltičkog mora.
Kil je poznat po sportskom jedrenju. „Kilska nedelja“ (Kieler Woche) je jedna od najznačajnijih svjetskih regata. Za vreme Olimpijskih igara 1936. i 1972, takmičenja u jedrenju su održana u Kilu.
Prvi naseljenici na području Kiela su bili Normani. Nakon njih se naseljavaju Germani. Grad Kiel je 1233. godine osnovao grof Adolf IV. U gradu se od početka razvija pomorska trgovina, te je 1284. postao član Hanze (udruženja trgovačkih gradova Sjevernog i Baltičkog mora). Od 1431. se održava trgovački sajam Kieler Umschlag. Nakon toga je postao najvažniji trgovački centar Schleswig-Holsteina. 1518. su ga poharali pirati.
1665. je Christian Albert, vojvoda od Holstein-Gottorpa, osnovao Sveučilište u Kielu. Na njemu su studirali brojni poznati znanstvenici (Theodor Mommsen i Max Planck). 1773. Holstein je pripao Danskoj, ali je ostao u personalnoj uniji sa Svetim Rimskim Carstvom, te je imao poseban samoupravni status. Nakon ukidanja Svetog Rimskog Carstva 1806. godine Kiel je postao punopravni dio Danske i danski kralj Kristijan VII. je uzeo titulu vojvode Holsteina. Nakon Drugog rata za Schleswig 1864. između Danske i Pruske koja je tada vodila rat za ujedinjenje Njemačke, Pruska je u savezu s Austro-Ugarskom zauzela Kiel koji je stavljen pod dvojnu upravu Pruske i Austro-Ugarske. Ona je potrajala do Austrijsko-pruskog rata 1866. nakon kojeg je ostao dio Pruske. U Kielu je 1850. konstruisana prva nemačka podmornica Brandtaucher. U godinama 1865—1867. Kil postaje glavna baza nemačke mornarice i značajno brodogradilište, a 1895. terminal na Kilskom kanalu. Od 1871. Kiel je dio ujedinjene Njemačke. Car Wilhelm I. je 1871. Kiel proglasio carskom ratnom lukom.
Kiel je postao jedna od najvažnijih njemačkih vojnih pomorskih baza, te je u sljedećim godinama brzo rastao broj stanovnika (od 18 000 1864. do 200 000 1910.). 1895. je prokopan Kielski kanal. Na kraju I. svj. rata 1918. njemačka flota koja je bila stacionirana u gradu odbila je ići u borbu protiv engleske flote jer nije vidjela izglede za pobjedu. Nakon toga je počela revolucija u kojoj je svrgnut njemački car i uspostavljena Weimarska Republika. Tijekom II. svj. rata Kiel je bio značajna njemačka vojna baza, te je preživio teško bombardiranje od strane Saveznika. Većim dijelom (oko 80%) grad je uništen bombardovanjem u Drugom svjetskom ratu. Poslije rata je ponovo izgrađen, a ovdje su se doselile mnoge njemačke izbjeglice sa istoka. Nakon rata je grad obnovljen i postao je glavni grad savezne pokrajine Schleswig-Holstein. Danas je brodogradnja ponovo najvažnija industrija u gradu.
Izvorno ime grada bilo je „Holstenstadt tom Kyle” što otprilike važi za „Holstajnski grad na fjordu”. Godine 1232. mjesto je nazvano „to dem Kyle”, gdje se u starom nazivu slovo Y tumači kao dugo /i/. U uobičajenoj upotrebi ime je skraćeno u „tom Kyle” i konačno u „Kiel”. Riječ „Kiel”, donjonjemački za „klin”, vjerojatno se odnosi na fjord, zaljev koji se duboko usjekao u zemlju. Nordijsko podrijetlo je također zamislivo, što seže do staronordijskog „kíll” sa značenjem „uzak zaljev”. Historijski gledano, Kiel se također nazivao svojim srednjolatinskim imenom „Chilonium”.
Grad se nalazi na nadmorskoj visini od 5 metara. NJegova površina iznosi 118,6 km². U samom gradu je, prema procjeni iz 2010. godine, živjelo 237.579 stanovnika. Prosječna gustina stanovništva iznosi 2.002 stanovnika/km².
Sledeće opštine graniče sa Kilom:
- Plön: Mönkeberg, Schönkirchen, Schwentinental, Pohnsdorf, Honigsee, Boksee;
- Rendsburg-Eckernförde: Flintbek, Molfsee, Mielkendorf, Melsdorf, Ottendorf, Kronshagen, Neuwittenbek, Felm, Altenholz, Dänischenhagen, Strande.
| Mjesto | Država | Vrsta saradnje | Od |
|---|---|---|---|
| Vilmins | Litvanija | kontakt | 2000. |
| Koventri | Ujedinjeno Kraljevstvo | partnerstvo | 1967. |
| Ćingdao | Kina | prijateljstvo | 2005. |
| Vasa | Finska | partnerstvo | 1967. |
| Stokholm | Švedska | kontakt | 2000. |
| Helsinki | Finska | kontakt | 2000. |
| Halme | Švedska | kontakt | 2000. |
| Brest | Francuska | partnerstvo | 1964. |
| Geteborg | Švedska | kontakt | 2000. |
| Talin | Estonija | partnerstvo | 1986. |
| Sovatik | Rusija | partnerstvo | 1992. |
| Kopenhagen | Danska | kontakt | 2000. |
| Kalinjingrad | Rusija | partnerstvo | 1992. |
| Gdinja | Poljska | partnerstvo | 1985. |
| Oslo | Norveška | kontakt | 2000. |
| Riga | Letonija | kontakt | 2000. |
| Izvor[3] | |||
- Petar III Romanov (1728–1762), car Rusije;
- Johannes Nikolaus Tetens (1736–1807), filozof, statističar i znanstvenik;
- Karl Leonhard Reinhold (1757–1823), filozof;
- Johan Ludwig Lund (1777–1867), slikar;
- Otto Jahn (1813–1869), arheolog, filolog i pisac;
- Henri Lehmann (1814–1882), slikar i potretist;
- Adolf Michaelis (1835–1910), akademik i historičar umjetnosti;
- August Leskien (1840–1916), jezikoslovac;
- Detlev von Liliencron (1844–1909), pjesnik i romanopisac;
- Ferdinand Tönnies (1855–1936), sociolog i filozof;
- Eduard Schwartz (1858–1940), filolog;
- Max Planck (1858–1947), fizičar i Nobelovac;
- Johannes Weiss (1863–1914), teolog;
- Ernst Steinitz (1871–1928), matematičar;
- Hans Anton Aschenborn (1888–1931), slikar;
- Alfred Brinckmann (1891–1967), šahovski majstor;
- Bruno Diekmann (1897–1982), političar (SPD);
- Ernst Busch (1900–1980), pjevač;
- Rudolf Hell (1901–2002), izumitelj i inženjer;
- Kurt Otto Friedrichs (1901–1982), matematičar;
- Ernst von Salomon (1902–1972), pisac i član desničarske paravojne jedinice „Freikorps”;
- Eduard Wald (1905–1978), komunistički političar i borac protiv Nacizma;
- Heinrich Heesch (1906–1995), matematičar;
- Helmut Lemke (1907–1990), političar (NSDAP, CDU);
- Harro Schulze-Boysen (1909–1942), zapovjednik Luftwaffea, zatim borac protiv Nacizma;
- Herbert Schultze (1909–1987), zapovjednik njemačke podmornice tijekom Drugog svjetskog rata;
- Erna Flegel (1911–2006), medicinska sestra u Hitlerovom bunkeru;
- Karl Hass (1912–2004), zapovjednik SS-ovaca;
- Carl Friedrich von Weizsäcker (1912–2007), fizičar i filozof;
- Hermann Michel (1912–1984?), zapovjednik SS-ovaca;
- Joachim Hamann (1913–1945), zapovjednik SS-ovaca;
- Heinrich Wöhlk (1913–1991), optometrist, izumio je plastičnu kontaktnu leću;
- Sigrid Hunke (1913–1999), historičar i pisac;
- Eberhard Blum (1919–2003), direktor njemačke tajne obavještajne službe;
- Elyakim Haetzni (1926–2022), političar;
- Ulric Gustav Neisser (1928–2012), psiholog;
- Oswalt Kolle (1928–2010), seksuolog;
- Gerhard Stoltenberg (1928–2001), političar (CDU);
- Manfred Rulffs (1935–2007), veslač;
- Heiko Braak (r. 1937), znanstvenik i anatomist;
- Marina Lewycka (r. 1946), spisateljica;
- Egon Müller (r. 1948), motociklistički speedway vozač;
- Manfred Stahnke (r. 1951), skladatelj i muzikolog;
- Ewald Schnug (r. 1954), poljoprivredni znanstvenik;
- Andreas Köpke (r. 1962), fudbaler;
- Heike Henkel (r. 1964), skakačica u vis;
- Tomma Abts (r. 1967), umjetnica;
- Cora E. (r. 1968), hip-hop umjetnica;
- Kim Dotcom (r. 1974), internetski poduzetnik i politički aktivist;
- Ulrich Schnauss (r. 1977), elektronski muzičar i producent;
- ↑ Oberbürgermeister Dr. Ulf Kämpfer
- ↑ Statistisches Amt für Hamburg und Schleswig-Holstein. Bevölkerung der Gemeinden in Schleswig-Holstein 4. Quartal 2022 Ergebnisse der Fortschreibung auf Basis des Zensus 2011. Herausgegeben am: 15. Juni 2023. 31. 12. 2023.
- ↑ Savjet opština i regiona Evrope - Pregled međuopštinske saradnje, Pristupljeno 30. 6. 2010.
- Berger, Dieter (1999). Geographische Namen in Deutschland. Bibliographisches Institut. ISBN 3411062525.
- Fulbrook, Mary (1991). A Concise History of Germany. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-36836-0.
- Gareth, Shaw (2011). Urban Historical Geography: Recent Progress in Britain and Germany (Cambridge Studies in Historical Geography) (Reprint edition izd.). Cambridge University Press. ISBN 0521189748.
- Home, William R.; Pavlovic, Zoran (2007). Germany (Modern World Nations) (2 ed. izd.). Chelsea House Pub. ISBN 0791095126.
- Hamm, Ingrid; Werding, Martin; Seitz, Helmut (3540681353). Demographic Change in Germany (8. izd.). New York: Springer-Verlag. ISBN 2007.
- Berghahn, V. R. (2004). Modern Germany: Society, Economy and Politics in the Twentieth Century (2. izd.). Cambridge University Press. ISBN 0521347483.
- Jähnig, Bernhart; Biewer, Ludwig (1991). Kleiner Atlas zur deutschen Territorialgeschichte (2. izd.). Bonn: Kulturstiftung der Deutschen Vertriebenen. ISBN 3885570963.
- Dornbusch, Joachim; Aner, Ekkehard (1997). Grosser Atlas zur Weltgeschichte. Braunschweig: Westermann. ISBN 3075095206.
- Zvanični sajt grada Arhivirano 2008-11-08 na Wayback Machine-u (de)
- Nem. Savezni zavod za statistiku (de)
- Stalna konferencija gradova i opština (de)
- KommOn - Informacioni sistem gradova, opština i okruga. (de)