1928

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | >
<< | < | 1924. | 1925. | 1926. | 1927. | 1928. | 1929. | 1930. | 1931. | 1932. | > | >>

1928. po kalendarima

Gregorijanski	1928. (MCMXXVIII)
Ab urbe condita	2681.
Islamski	1346–1347.
Iranski	1306–1307.
Hebrejski	5688–5689.
Bizantski	7436–7437.
Koptski	1644–1645.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1983–1984.
• Shaka Samvat	1850–1851.
• Kali Yuga	5029–5030.
Kineski
• Kontinualno	4564–4565.
• 60 godina	Yang Zemlja Zmaj (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11928.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1928 (MCMXXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u nedjelju.

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - Prvi broj srpskog enigmatskog lista "Zagonetka".
• 1. 1. - Američka okupacija Nikaragve: američki marinci i nikaragvanska garda porazili sandiniste u bitci kod Las Crucesa.
• 7. 1. - Katastrofalna poplava Temze u Londonu i nizvodno.
• 12. 1. - Ruth Snyder pogubljena na električnoj stolici u zatvoru Sing Sing, poznato po nejasnoj fotografiji događaja.
• 13. 1. - U Skoplju izvršen atentat na službenika i bivšeg četnika Velimira Prelića - i on i atentatorka Mara Buneva smrtno ranjeni.
• 15. 1. - Staljinovo putovanje u Sibir, naređuje mere protiv seljaka koji zadržavaju žito (rekvizicija po državnim cenama, → Uralsko-sibirski metod). Doći će do sukoba sa Buharinom koji se protivi prisilnoj kolektivizaciji.
• januar - Engleski bakteriolog Frederick Griffith izveštava o rezultatima svog eksperimenta koji ukazuje da bakterije mogu prenositi genetsku informaciju (→ DNK).
• januar - Pojavio se vulkanski otok Anak Krakatau ("Krakatoino dijete").
• januar - Saudijski Ikhwani, u pobuni protiv Ibn Sauda, upali u Kuvajt.
• 19. 1. - Rođen kraljević Tomislav Karađorđević.
• 29. 1. - Miting radikala kod Kneževog spomenika u Beogradu, tuča sa opozicijom (demokrate i samostalci).
• 30. 1. - Lav Trocki poslat u unutrašnje prognanstvo u Alma Atu (prošlog novembra je isključen iz partije).

Februar/Veljača

• 1. 2. - U Demokratskoj stranci izglasana Davidovićeva rezolucija koja poziva na koncentracionu vladu, demokratski ministri daju ostavku - kriza vlade (struja V. Marinkovića u DS i muslimani protiv rezolucije).
• 3. 2. - Tuča u parlamentu KSHS, hvatanje za revolver.
• 3. 2. - Britanska Simonova komisija, oformljena za proučavanje ustavne reforme u Indiji, stiže u Bombaj gde je dočekana protestima, kao i u drugim gradovima; indijske stranke je bojkotuju.
• 7. 2. - Izglasan Zakon o neposrednim porezima (stupa na snagu 1. 1. 1929.) - više reda u poreskom sistemu KSHS.
• 8. 2. - Predsednik vlade Velimir Vukićević (radikal) dao ostavku.
• 8 - 23. 2. - Pokušaji formiranja koncentracione ili koalicione vlade, mandate dobijali Vukićević, Stjepan Radić (HSS), Davidović odbija, Ninko Perić (radikal), opet Vukićević, zatim V. Marinković (demokrata), Radić predlagao vanparlamentarno lice, npr. nekog generala... na kraju opet Vukićević.
• 11 - 19. 2. - Zimska Olimpijada 1928 u St. Moritzu, prve samostalne zimske igre. Norvežanka Sonja Henie dobila prvu zlatnu medalju.
• 15. 2. - Uspostavljena putnička avio-linija Beograd-Zagreb.
• februar - Stanje blizu gladi u Crnoj Gori i Hercegovini.
• februar - U fizici otkriven Ramanov efekt.
• 18. 2. - Nakon što je porušena većnica u Eastland, Texas, otvorena 31 godinu stara vremenska kapsula - navodno pronađen živ rogati gušter nazvan Ol' Rip the Horned Toad - inspiracija za crtani lik Michigan J. Frog.
• 20. 2. - Prvi izbori sa univerzalnim muškim pravom glasa u Japanu.
• 23. 2. - Druga Vukićevićeva vlada - radikali, demokrate, klerikalci (Anton Korošec, ministar unutr. poslova) i muslimani (Mehmed Spaho, trgovina).
• 25/26. 2. - Osma zagrebačka mjesna konferencija KPJ: pobjeda antifrakcijske struje, Josip Broz izabran za sekretara mjesne partijske organizacije u Zagrebu.

Mart/Ožujak

• 3. 3. - Franko-španskim sporazumom Španija dobila uvećana ovlašćenja u Tangerskoj internacionalnoj zoni.
• 12/13. 3. - Srušila se brana St. Francis u Kaliforniji, u poplavi poginulo preko 400 ljudi.
• 15. 3. - Incident 15. marta: japanska vlada se obračunava sa socijalistima i komunistima.
• 15. 3. - Trupe gospodara rata Shi Yousana zapalile manastir Shaolin.
• mart - Počinje probna proizvodnja aviona u zemunskoj fabrici "Ikarus", prva serija aviona Potez 25 isporučena u oktobru.
• mart - Prema sopstvenom opisu, islamski učenjak Hassan al-Banna je u Ismailiji sa šestoricom radnika na Sueckom kanalu osnovao Muslimansko bratstvo.
• 18. 3. - Komzet, sovjetski komitet za naseljavanje Židova, dobio zemlju na Amuru, na kojoj će 1934. biti osnovana Židovska autonomna oblast; nekoliko stotina Jevreja se naseljava već ove godine (selo Valdgejm).

April/Travanj

Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu

• 1. 4. - Otvoren prvi studentski dom u Beogradu "Kralj Aleksandar Prvi" (jedno vreme posle rata "Lola").
• 10. 4. - Pineapple Primary: unutarpartijski republikanski izbori u Čikagu su vrhunac perioda nasilja (pineapple je eufemizam za ručnu bombu).
• 12. 4. - Podmetnuta bomba u Milanu namenjena kralju i/ili Musoliniju, poginulo 17 građana.
• 13. 4. - Nemački avion Junkers W 33 je prvi koji prelazi Atlantik u smeru istok-zapad, iz Irske u Kanadu.
• 13. 4. - Jaka eksplozija u plesnoj dvorani mesta West Plains, Missouri - 37 mrtvih a uzrok nikada nije ustanovljen.
• 14. 4. i 18. 4. - Katastrofalni zemljotresi kod bugarskog Plovdiva (M 7.0, int. X), osetili se i u Jugoslaviji.
• april - Otvoreno pismo Kominterne članovima KPJ - traži se obračun sa frakcijama, beogradska organizacija u početku ne prihvata.
• april - Sandinovi pobunjenici uništili u Nikaragvi dva rudnika zlata u vlasništvu Amerikanaca.
• 19. 4. - Objavljena 125. i poslednja fascikla Oxfordskog rečnika, odmah zatim i čitav rečnik u 10 tomova.
• 22. 4. - Zemljotres razara Korint.

Salazar

• 26. 4. - Pošto Portugalu preti finansijski kolaps, ugledni profesor ekonomike António de Oliveira Salazar konačno pristaje postati ministar finansija, pod uslovom da kontroliše potrošnju u svim delovima vlade - postiže uspeh i ostaje na vlasti do 1968. (od 1932. premijer → Estado Novo).

Maj/Svibanj

• 3. 5. - Jinanski incident: nakon obostranih zverstava, Japanci okupiraju kineski grad Jinan do sledeće godine.
• 5. 5. - Charles Francis Jenkins prikazao prenos televizijske slike.
• 10. 5. - Televizija W2XB u Skenektadiju, Nju Jork, počinje sa prvim redovnim programom (24 linije).
• 14. 5. - Bitka kod La Flora u Nikaragvi: sandinisti uspeli potisnuti američke marince.
• 15. 5. - Premijera animiranog filma Plane Crazy u kome se prvi put pojavljuje lik Mickey Mousea.
• 18. 5. - 6. 7. - SSSR: Šahtinski proces u Donbasu, montirano suđenje 53-ojici inženjera i tehničara pod optužbom za sabotažu i špijunažu.
• 20. 5. - Savezni izbori u Nemačkoj: SDP ostaje najveća partija, sa 153 mandata (+22), porasli i komunisti sa 45 na 54, nacisti pali sa 14 na 12 mandata.
• 21. 5. - Fozgen iscureo iz skladišta u Hamburgu, deset mrtvih.
• 23. 5. - Vlada KSHS odobrila da se Skupštini na ratifikaciju podnesu Netunske konvencije sa Italijom.
• 23. 5. - Bombaški napad anarhiste Severina Di Giovannija na italijanski konzulat u Buenos Airesu, devet mrtvih.

Kafana "Ruski car" u Beogradu, poprište nereda

• 25. 5. - Uveče, posle vesti da su u Zadru zapaljene jugoslovenske zastave, antiitalijanske demonstracije u Šibeniku, demoliranje italijanskih objekata, oštar sukob sa policijom. Demonstracije i u Ljubljani.
• 25. 5. - Vazdušni brod Italia sa generalom Nobileom se srušio na Arktiku, većina članova ekspedicije spašena posle 48 dana.
• 26. 5. - Antijugoslovenski neredi u italijanskom Zadru.
• 28. 5. - Velike demonstracije beogradskih i zagrebačkih studenata protiv ratifikacije Netunskih konvencija sa Italijom. Demoliran restoran "Ruski car" u Beogradu, policija demolirala Studentski dom Kralja Aleksandra.
• 28. 5. - Prvi put istaknuta nova zastava Južnoafričke Unije () - traje do ukidanja apartheida 1994.
• 30. 5. - Krvavi oružani okršaj policije i demonstranata ispred "Ruskog cara"; nemiri i u Sarajevu.
• 31. 5. - Onemogućeno zasedanje Narodne skupštine jer je opozicija protestovala zbog jučerašnje policijske intervencije.

Jun/Juni/Lipanj

• 4. 6. - Huanggutunski incident: Japanci digli u vazduh voz sa mandžurskim gospodarem rata Zhang Zuolinom, dan nakon što je napustio Peking (vest je držana u tajnosti do 21. 6.).
• 8. 6. - Kuomintangova Severna ekspedicija se okončava zauzećem Pekinga od strane Nacionalne revolucionarne armije - kraj Beiyanške vlade (trajala od 1912) i kraj Ere gospodara rata (od 1916). Peking (Beijing) se do 1937. odn. 1949. zove Beiping ("Severni mir").
• 9. 6. - Charles Kingsford Smith sa posadom obavio prvi transpacifički let, od Oaklanda, California, do Brisbanea u Australiji, sa stankama na Havajima i Fidžiju.
• 9. 6. - Prvi sastanak Ustavotvorne skupštine u Siriji, u kojoj dominiraju pristalice nezavisnosti od francuskog mandata, traži se jedinstvo Velike Sirije (uključujući Liban, Palestinu i Transjordan), skupština će u avgustu biti raspuštena.
• 12. 6. - Nemački kancelar Wilhelm Marx daje ostavku.
• jun - U Švajcarskoj osnovan Međunarodni kongres moderne arhitekture (CIAM), Le Corbusier i dr. (on ove godine počinje gradnju vile Savoye u Poissyju).
• 17. 6. - Štrajku duvanskih radnika u Grčkoj se na podsticaj komunista pridružili i električari i železničari, oružani okršaji sa policijom i vojskom.
• 18. 6. - Amelia Earhart je prva žena koja je, kao putnik, preletela Atlantik.
• 18. 6. - Roald Amundsen je jedan od nestalih s avionom u spasilačkoj misiji za dirižabl Italia.

Atentat u Narodnoj skupštini

• 19. 6. - Govoreći o nedolaženju nekih ministara i poslanika na skupštinske sednice, Stjepan Radić za radikalski klub kaže da "...dolazi na glasanje kao stoka. Hoćete li stoka ostati, ne dolazite slobodno u Parlamenat!"; gušanje radikala i radićevaca, radikal Toma Popović viče: "Strpljenju mora biti kraj! Pašće mu glava jednoga dana tu! ...". Drugi radikal, Puniša Račić pismeno zahteva lekarski pregled Radića.
• 20. 6. - Atentat u Skupštini - posle novih verbalnih sukoba, poslanik Puniša Račić upucao nekoliko poslanika Hrvatske seljačke stranke; na mestu ubijeni Pavle Radić i dr Đuro Basariček; ranjeni su Stjepan Radić (podlegao 8. 8.), dr Ivan Pernar i Ivan Granđa.
• 21. 6. - Krvave demonstracije u Zagrebu, trojica mrtvih (pogreb 24. 6.).
• 21. 6. - Kod Bitolja streljana petorica VMRO-vaca osuđenih za ubistvo Spasoja Hadži-Popovića, direktora novina "Južna zvezda" 1926, među kojima i Vasil Lipitkov.
• 23. 6. - Sahrana ubijenih poslanika, Seljačko-demokratska koalicija se neće vraćati u skupštinu, traži se i novi ustav.
• 28. 6. - Kralj otkrio spomenik u čast Cerske bitke.
• 28. 6. - Socijaldemokrata Hermann Müller po drugi put postaje kancelar Nemačke, na čelu "kabineta ličnosti" iz četiri partije - formalna koalicija zaključena tek dogodine. Müllerov kabinet traje do 1930, poslednji je zasnovan na parlamentarnoj većini.
• 29. 6. - Demokratska partija nominuje Ala Smitha za predsednika SAD - prvi katolik kandidat.
• jun-jul? - Kralj predlaže mirno odvajanje Hrvatske (Pribićević će 1. 8. govoriti o "pretnjama amputacijom" od strane stranaka).

Jul/Juli/Srpanj

• 2. 7. - Žene u Ujedinjenom Kraljevstvu izjednačene u glasačkom pravu sa muškarcima - od 21 godine, bez imovinskih kvalifikacija (ranije od 30 godina sa i.k.).
• 2. 7. - U Wheaton, Maryland krenula Jenkinsova televizijska stanica W3XK (mehanički sistem sa 48 linija).
• 2. 7. - Pljačka Istočnog mauzoleja: trupe gospodara rata Sun Dianyinga pljačkaju grobnice dinastije Qing.
• 3. 7. - Ostavka Vukićevićeve vlade.
• 3. 7. - John Logie Baird prikazao transmisiju kolor televizije.
• 4. 7. - Elefterios Venizelos ponovo na čelu grčke vlade (do 1932), na izborima u avgustu dobija apsolutnu većinu u parlamentu.
• 4. 7. - Belgijski finansijer Alfred Loewenstein ispao iz aviona iznad Lamanša, otvorivši pogrešna vrata (ima i teorija o ubistvu).
• 5. 7. - Radić odbija mandat za sastav vlade, predlaže obrazovanje neutralnog kabineta.
• 6. 7. - Prikazan Lights of New York, prvi potpuno zvučni dugometražni film.
• 7. 7. - U mestu Chillicothe, Missouri se prvi put može kupiti hleb isečen na kriške (Rohwedderova tehnologija).
• 8. 7. - Ranjeni poslanici - Radić, Pernar i Granđa - vraćaju se u Zagreb.
• 8. 7. - U Sofiji ubijen gen. Aleksandar Protogerov, jedan od lidera VMRO-a (unutrašnji sukob).
• 12 - 23. 7. - General Stevan Hadžić ima mandat za sastavljanje neutralne vlade, ali neuspešno.
• 13. 7. - Pokušaj ubistva Žike Ilića, šefa javne bezbednosti, u njegovoj kancelariji u Ministarstvu unutrašnjih dela (VMRO).
• jul - Počinje Pobuna Kongo-Wara u Francuskoj ekvatorijalnoj Africi i Kamerunu (poraženo do 1931).

Vlada Antona Korošeca

• 17. 7. - Ubijen izabrani predsednik Meksika Álvaro Obregón, atentator je katolik, protivnik vlade (→ Kristeroski rat). Odlazeći predsednik Plutarco Elías Calles će uzeti naslov el Jefe Maximo, sledećih šest godina je poznato kao Maximato.
• 17. 7. - 1. 9. - Šesti kongres Kominterne, objavljen ulazak u Treći period (do 1935), vreme ekonomskog kolapsa kapitalizma i radikalizacije radničke klase; socijaldemokratija označena kao glavni neprijatelj komunizma ("socijal-fašizam"); uglavnom je dovršen proces boljševizacije i uniformizacije pojedinačnih kompartija.
• 18. 7. - Španski kralj i francuski predsednik otvorili grandioznu železničku stanicu u selu Canfranc u Pirinejima.
• 28. 7. - Korošecova vlada (ista četvorna koalicija).
• 28. 7. - 12. 8. - Olimpijada 1928 u Amsterdamu - Leon Štukelj zlato i bronza, Josip Primožič srebro, Stane Derganc i muški tim po bronzu (sve gimnastika).
• 29. 7. - Neredi na utakmici "Hajduk" - "Jugoslavija", Beograđani izjavljuju da su splitski nogometaši igrali grubo i nesportski, publika vređala, uletela na teren i napala ih.
• 30. 7. - "Politika" objavljuje Radićev intervju jednoj berlinskoj agenciji u kojoj se ovaj zalaže za personalnu uniju samostalne Hrvatske i Srbije.
• 31. 7. - Sporazum crvene linije između partnera u Turkish Petroleum Company (dogodine Iraq Petroleum Company) - stvaranje monopola ili kartela.

Avgust/August/Kolovoz

Uhapšeni Josip Broz

• 1. 8. - Zasedanje skupštine u Beogradu, bez kluba SD koalicije koji drži zasedanje u zagrebačkoj Sabornici (predsedava Svetozar Pribićević): ne priznaju skupštinu sazvanu u Beogradu, boriće se za novo uređenje.
• 2. 8. - Potpisan Italo-etiopski ugovor o prijateljstvu i arbitraciji.
• 4. 8. - Josip Broz uhapšen u Zagrebu ("Bombaški proces" u studenom).
• 4/5. 8. - Na proputovanju kroz Zagreb ubijen Vladimir Ristović, urednik "Jedinstva", u kome je pozivao na ubistvo Radića i Pribićevića.
• 6. 8. - Talijanski razarač Giuseppe Missori udario između, tada talijanskih, Brijuna i Rovinja podmornicu F-14 i potopio je - 27 mrtvih.
• 8. 8. - Umro Stjepan Radić (veliki pogreb 12. 8.).

† Stjepan Radić

• 13. 8. - Krnja Skupština ratifikovala Netunske konvencije sa Italijom.
• 13. 8. - Vladko Maček, novi lider HSS-a, izjavljuje da bi u KSHS trebale biti zajedničke samo granice, carina, diplomatija i možda vojska.
• avgust - Beogradski žandarmerijski kaplar Nikola Dronjak, rodom iz Zrmanje, nasledio 25 miliona dolara (1,4 milijarde dinara) od ujaka iz Amerike.
• 16. 8. - Tri železničke nesreće sa smrtnim ishodima: voz između Tabanovca i Preševa, prevrnuta dresina između Skoplja i Velesa i eksplozija na lokomotivi kod Niša - ovakve nesreće su vrlo česte u ovom periodu.
• 23. 8. - Demokratski kandidat Al Smith prihvatio nominaciju - televizija WGY vrši prvi prenos spoljnjeg događaja.
• 27. 8. - Brijan-Kelogov pakt, kojim se rat želi staviti van zakona, potpisuje 15 zemalja, i još 39 do kraja 1929.
• 30. 8. - Nehruov izveštaj: indijske partije traže status dominiona; Muslimanska liga uglavnom odbacuje predloge i traži zaseban elektorat.
• 30. 8. - "Orkan" nanosi štetu u Novom Sadu, kao i u Bačkoj i Sremu, naročito urodu hmelja.
• 31. 8. - Praizvedba "Opere za tri groša" u Berlinu.

Septembar/Rujan

Penicilin

• 1. 9. - Ahmet Zogu krunisan za kralja Albanije (do 1939).
• 2. 9. - Drugi sabor pravaške omladine u Zagrebu, traži se nezavisnost Hrvatske. Osniva se militantna organizacija Hrvatski domobran (Branimir Jelić).
• 3. 9. - Philo Farnsworth prikazao u San Franciscu elektronsku televiziju.
• 3. 9. - Nakon povratka sa letovanja, Alexander Fleming slučajno, i iznova, otkrio penicilin.
• 13. - 17. 9. - Uragan Okeechobee ubio nekoliko hiljada ljudi na Karibima i Floridi.
• septembar - Pokušaj puča u Etiopiji: pristalice carice Zaudite pokušale da zbace reformističkog krunskog princa Tafari Makonena.
• 17. 9. - Na tajnom sastanku u škotskom zamku Achnacarry, postignut tzv. As-Is Agreement između Standard Oila, Royal Dutch Shella i Anglo-Persian Oil Company u cilju smanjivanja "preteranog nadmetanja", što će kasnije biti ocenjeno stvaranjem kartela.
• 19. 9. - Prikazan The Singing Fool, nastavak The Jazz Singer, najunosniji film ove godine.
• 21. 9. - Završeni izbori u Švedskoj, nazvani "kozački" zbog oštrine tona; socijaldemokrati nastupili u koaliciji s komunistima, izgubili su mesta ali ostali najveća stranka.
• 23. 9. - Ugovor o prijateljstvu Italije i Grčke.
• 23. 9. - Požar u madridskom teatru Novedades, 67 mrtvih (prvi izveštaji govorili o stotinama).
• 24. 9. - Sukob na Zidu plača: muslimani napali jevreje nakon što su ovi postavili mehicu (pregradu) tokom molitvi na Jom kipur - rastuće tenzije i provokacije oko ovog mesta kulminiraju neredima sledeće godine.
• 25. 9. - Braća Galvin osnovala Galvin Manufacturing Corporation (od 1930. uveden brend Motorola).
• 30. 9. - Nikolaj Buharin objavljuje u "Pravdi" članak "Beleške jednog ekonomiste (problem planiranja)" - izlaže poglede "desnog krila".
• 30. 9. - Otvorena pruga uskog koloseka Beograd-Obrenovac (ukinuta 1968.), čime je Beograd povezan i sa Sarajevom i Dubrovnikom.

Oktobar/Listopad

"Vesnik pobede"

• 1. 10. - Prva petoletka u SSSR - forsirana industrijalizacija i kolektivizacija (Nova ekonomska politika je prošlost).
• 2. 10. - Josemaría Escrivá osnovao u Španjolskoj Opus Dei.
• 2. 10. - Konzervativac Arvid Lindman formira manjinsku vladu u Švedskoj (do 1930)
• 7. 10. - Ras Tafari (Haile Selassie) proglašen za negus-a, tj. kralja (od 1930. Nəgusä Nägäst - kralj kraljeva tj. car).
• 7 - 8. 10. - Desetogodišnjica proboja Solunskog fronta, masovne povorke građana u Beogradu, statua Pobednik postavljena na Kalemegdanu; sutradan i vojna parada ("revi") na Banjičkom polju.
• 8. 10. - Ibn Saud sazvao okupljanje plemenskih poglavara u Rijadu, smenjene pobunjene vođe Ikhwana, ali ovi su još uvek odupiru.
• 10. 10. - Chiang Kai-shek postaje predsednik Republike Kine.
• 12. 10. - Hipólito Yrigoyen ponovo predsednik Argentine (do 1930).
• 11 - 15. 10. - Vazdušni brod LZ 127 Graf Zeppelin preleteo preko Atlantika.
• 12. 10. - U bostonskoj Dečjoj bolnici prvi put upotrebljena gvozdena pluća.
• 21. 10. - Radikalizacija na nemačkoj desnici: medijski magnat Alfred Hugenberg dolazi na čelo Nemačke nacionalne narodne partije (DNVP) koja ponovo traži rušenje Vajmarske republike.
• 23. 10. - Osnovana filmska kompanija RKO Pictures.
• 28. 10. - Lokalni izbori u Bosni i Hercegovini. JMO če u savezu za HSS prvi put dobiti gradonačelnike u Sarajevu, Banjoj Luci, Mostaru, Tuzli i drugim mjestima s bošnjačkom većinom.
• 30. 10. - Batinanje mirnih demonstranata u Lahoreu u vreme posete Simonove komisije - pretučeni lider Lala Lajpat Rai umire sledećeg meseca.

Novembar/Studeni

Kemal Atatürk pokazuje novo pismo

• 1. 11. - Atatürkove reforme: donesen zakon kojim se osmanlijsko tursko pismo zamenjuje latinicom - na snazi od 1. januara 1929.
• 1. 11. - Prva emisija Radio Rumunije.
• 4. 11. - Liberal José María Moncada izabran za predsednika Nikaragve (1929-1933).
• 5 - 16. 11. - Četvrti kongres KPJ u Drezdenu - protiv frakcija i za centralizam u partiji, pod uticajem Kominterne za nezavisne Sloveniju, Hrvatsku i Crnu Goru, nezavisne i ujedinjene Makedoniju i Albaniju, kao i za balkansku federaciju.
• 6. 11. - Predsednički izbori u SAD: republikanac Herbert Hoover ubedljivo pobedio Ala Smitha, prvog katoličkog kandidata i protivnika prohibicije (40 prema 8 država, 21,4 prema 15 miliona glasova). Franklin Delano Roosevelt izabran za guvernera države New York.
• 6. 11. - Razorna erupcija Etne, razoren grad Mascali.
• 6 - 14. 11. - Bombaški proces Josipu Brozu i drugovima: "Ne priznajem buržoaski sud, jer se smatram odgovornim samo svojoj komunističkoj partiji!" - osuđen na pet godina.
• 7. 11. - U Harkovu otvorena konstruktivistička zgrada poznata kao Deržprom, u početku sedište organa Ukrajinske SSR (do prelaska u Kijev 1934).
• 10. 11. - Ceremonija ustoličenja japanskog cara Hirohita, skoro dve godine nakon nasleđenja prestola.
• 10. 11. - Iuliu Maniu novi premijer Rumunjske (tri mandata do 1933).
• 10. 11. - Prvi put se čula rika lava na špici MGM-ovog filma (White Shadows in the South Seas).
• 12. 11. - Delimično pomračenje Sunca, u KSHS pokriveno 20-30% diska.
• 12. 11. - Putnički brod SS Vestris potonuo blizu Virdžinije, 110 - 127 mrtvih.
• novembar - Plenum CK SKP(b) optužuje Buharina, Rikova i Tomskog za "desno skretanje".
• 18. 11. - "Parobrod Vili" je prvi izdati (treći proizvedeni) i prvi zvučni crtani film sa Miki Mausom.
• 22. 11. - Premijera Ravelovog Bolera u Parizu.
• 24. 11. - Osnovana Fabrika avionskih motora a.d. u Rakovici, pravi vazduhoplovne motore u saradnji sa francuskom firmom.

Decembar/Prosinac

• 1. 12. - Deseta godišnjica ujedinjenja. Na zagrebačkoj katedrali istaknute crne zastave, demonstranti kliču "slobodnoj Hrvatskoj" i liderima SDK, ima mrtvih i ranjenih.
• 1. 12. - Emilio Portes Gil je novi predsednik Meksika (do 1930).
• 3. 12. - Intelektualna elita Brazila želela poželeti dobrodošlicu Albertu Santos-Dumontu, ali hidroavion u kome su se nalazili pao u more - 14 stradalih.
• 4. 12. - Pozivi na štrajk i neredi na Zagrebačkom univerzitetu.
• 5. 12. - Pukovnik Vojin Maksimović postavljen za v. d. zagrebačkog velikog župana - demokrate nisu obaveštene, otvara se kriza vlade.
• 5. 12. - Paragvajska jedinica zauzela bolivijsku ispostavu na spornom Gran Čaku (dve zemlje će voditi Rat za Čako 1932-35).
• 6. 12. - Banana masakr u Kolumbiji - poslata vojska da uguši štrajk radnika United Fruit Company, procene broja mrtvih se kreću od 47 do 2.000; fiktivna verzija događaja se nalazi u Márquezovom romanu "Sto godina samoće".

Umetnički paviljon "Cvijeta Zuzorić" u Beogradu

• 9. 12. - Veliko veće fašizma postaje vrhovno telo u Italiji.
• 13. 12. - Premijera Gershwinove simfonijske poeme "Amerikanac u Parizu".
• 17. 12. - Proslavljen 40. Kraljev rođendan.
• 17. 12. - Clarkov memorandum: cilj Monroeove doktrine je zaštita latinoameričkih zemalja od evropskih intervencija a ne ugnjetavanje istih, Rooseveltov zaključak nije deo doktrine.
• 19. 12. - Završeni izbori u Rumuniji, ubedljiva pobeda opozicione Nacionalne seljačke partije.
• 23. 12. - Otvoren Umetnički paviljon "Cvijeta Zuzorić" u Beogradu; prva Jesenja izložba je otvorena 30. decembra.
• 28. 12. - Osnovana izdavačka kuća "Nolit".
• 29. 12. - Reunifikacija Kine: Zhang Xueliang, vladar severoistoka Kine, naredio da se zastave Beiyanške vlade () zamene zastavama nacionalističke vlade ().
• 30. 12. - Premijer Anton Korošec dao ostavku, uvaženo 2. januara.

Kroz godinu

• Napravljen Geiger-Müllerov brojač
• Slučajno otkriven sirijski grad Ugarit.
• Objavljena antropološka studija Margaret Mead, "Sazrevanje na Samoi".

Rođenja

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

• 1. 1. - Mensur Dervišević, slikar († 1982)
• 4. 1. - Aleksandar Obrenović, književnik, dramaturg († 2005)
• 5. 1. - Zulfikar Ali Bhutto, predsednik Afganistana († 1979)
• 5. 1. - Walter Mondale, potpredsednik SAD († 2021)
• 7. 1. - William Peter Blatty, pisac, scenarista († 2017)
• 9. 1. - Domenico Modugno, italijanski pjevač († 1994.)
• 17. 1. - Jean Barraqué, francuski kompozitor († 1973)
• 19. 1. - Tomislav Karađorđević, jugoslovenski princ († 2000)
• 23. 1. - Jeanne Moreau, glumica († 2017)
• 25. 1. - Eduard Ševarnadze, sovjetski političar, predsednik Gruzije († 2014)
• 26. 1. - Živojin Milenković, srpski glumac († 2008)
• 26. 1. - Roger Vadim, filmski režiser († 2000)
• 27. 1. - Hans Modrow, poslednji premijer DDR († 2023)
• 31. 1. - Dušan Džamonja, hrvatski vajar († 2009)
• 1. 2. - Tom Lantos, američki političar († 2008)
• 3. 2. - Novak Novak, srpski pisac i TV-scenarist († 1995.)
• 14. 2. - Zvonko Lepetić, glumac († 1991)
• 26. 2. - Fats Domino, kantautor, pijanista († 2017)
• 26. 2. - Ariel Sharon, izraelski general, premijer († 2014)
• 29. 2. - Joss Ackland, glumac († 2023)

Mart/Ožujak – April/Travanj

• 3. 3. - Aleksandar Gec, košarkaš († 2008)
• 10. 3. - James Earl Ray, ubica M.L. Kinga († 1998)
• 12. 3. - Edward Albee, američki dramski pisac († 2016)
• 14. 3. - Frank Borman, komandant Apolla 8 († 2023)
• 18. 3. - Fidel V. Ramos, filipinski general i predsednik († 2022)
• 22. 3. - Veljko Bulajić, filmski režiser († 2024)
• 25. 3. - Jim Lovell, komandant Apolla 13
• 26. 3. - Milorad Mišković, srpski baletski igrač i koreograf († 2013)
• 27. 3. - Radomir Konstantinović, srpski književnik i filozof († 2011)
• 28. 3. - Zbigniew Brzezinski, američki politiolog i geostrateg († 2017)
• 29. 3. - Vincent Gigante, gangster († 2005)
• 2. 4. - Serge Gainsbourg, kantautor († 1991)
• 4. 4. - Estelle Harris, glumica († 2022)
• 6. 4. - James Watson, genetičar, nobelovac
• 7. 4. - James Garner, glumac († 2014)
• 7. 4. - Alan J. Pakula, filmski režiser, producent, scenarista († 1998)
• 8. 4. - Fred Ebb, američki tekstopisac († 2004)
• 12. 4. - Hardy Krüger, glumac († 2022)
• 15. 4. - Rade Jovanović, autor sevdalinki († 1986)
• 23. 4. - Shirley Temple, glumica, diplomatkinja († 2014)
• 28. 4. - Yves Klein, umetnik († 1962)
• 30. 4. - Peter Carsten, glumac († 2012)

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

• 1. 5. - Hermina Pipinić, glumica († 2020)
• 1. 5. - Đorđe Mihailović, čuvar Zejtinlika († 2023)
• 4. 5. - Hosni Mubarak, predsednik Egipta († 2020)
• 12. 5. - Burt Bacharach, kantautor, kompozitor († 2023)
• 15. 5. - Svetomir Arsić Basara, vajar, pisac († 2024)
• 19. 5. - Dragutin Zelenović, premijer Srbije († 2020)
• 21. 5. - Vera Đukić, glumica († 1968)
• 4. 6. - Ruth Westheimer, seksologinja, voditeljica († 2024)
• 6. 6. - Ksenija Jovanović, glumica († 2012)
• 10. 6. - Branko Mikulić, predsjednik SIV († 1994)
• 13. 6. - John Forbes Nash, Jr., matematičar, nobelovac za ekonomiju († 2015)
• 14. 6. - Che Guevara, argentinsko-kubanski revolucionar († 1967)
• 20. 6. - Martin Landau, glumac († 2017)
• 20. 6. - Jean-Marie Le Pen, francuski političar
• 21. 6. - Branislav Ikonić, predsednik RIV i Skupštine SR Srbije († 2002)
• 24. 6. - Ivan Štraus, arhitekta († 2018)
• 27. 6. - Đorđe Lebović, književnik i scenarista († 2004)
• 28. 6. - Hans Blix, švedski diplomata
• 29. 6. - Nikola Karađorđević, sin kneza Pavla († 1954)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

• 5. 7. - Stevan Raičković, srpski književnik i akademik († 2007)
• 5. 7. - Warren Oates, glumac († 1982)
• 13. 7. - Bob Crane, američki glumac († 1978.)
• 16. 7. - Robert Sheckley, SF pisac († 2005)
• 17. 7. - Dušan Trninić, baletski igrač i koreograf († 2004)
• 24. 7. - Branko Horvat, ekonomist, političar († 2003)
• 26. 7. - Stanley Kubrick, američki filmski redatelj († 1999.)
• 26. 7. - Francesco Cossiga, premijer, predsednik Italije († 2010)
• 26. 7. - Joseph Jackson, otac Michaela Jacksona († 2018)
• 30. 7. - Mirjana Kodžić, glumica († 2004)
• 1. 8. - Zvonimir Berković, reditelj († 2009)
• 5. 8. - Bogdan Maglić, fizičar († 2017)
• 6. 8. - Andy Warhol, američki slikar, dizajner i filmski stvaratelj († 1987.)
• 7. 8. - James Randi, mađioničar, skeptik († 2020)
• 14. 8. - Lina Wertmüller, italijanska rediteljka († 2021)
• 16. 8. - Atif Purivatra, bošnjački intelektulac († 2001)
• 19. 8. - Danko Popović, srpski književnik († 2009)
• 19. 8. - Zdenka Heršak, glumica († 2020)
• 22. 8. - Slavko Goldstein, povjesničar, političar († 2017.)
• 22. 8. - Karlheinz Stockhausen, njemački skladatelj († 2007.)
• 26. 8. - Vladimir Beara, nogometni vratar († 2014)
• 27. 8. - Mangosuthu Buthelezi, Zulu princ, južnoafrički političar († 2023)
• 30. 8. - Nikolaj Mrđa, mitropolit dabrobosanski († 2015)
• 31. 8. - James Coburn, glumac († 2002)

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

• 1. 9. - George Maharis, američki glumac († 2023)
• 9. 9. - Sol LeWitt, umetnik († 2007)
• 14. 9. - Zvonimir Šeparović, pravnik političar, rektor Sveučilišta u Zagrebu († 2022)
• 17. 9. - Roddy McDowall, englesko-američki glumac († 1998)
• 19. 9. - Josip Pupačić, hrvatski književnik († 1971.)
• 20. 9. - Neca Jovanov, srpski sociolog († 1993)
• 26. 9. - Milan Bulajić, diplomata i publicista, osnivač Fonda za istraživanje genocida († 2009)
• 27. 9. - Krsta Petrović, pevač († 2001)
• 30. 9. - Elie Wiesel, preživeli Holokausta, nobelovac za mir († 2016)
• 1. 10. - George Peppard, glumac († 1994)
• 1. 10. - Zhu Rongji, premijer NR Kine
• 4. 10. - Milorad Ekmečić, istoričar i književnik, akademik († 2015)
• 6. 10. - Svetozar Samurović, slikar († 2001)
• 18. 10. - Milanko Renovica, predsjednik Predsjedništva CK SKJ († 2013)
• 19. 10. - Borisav Jović, predsednik Predsedništva SFRJ († 2021)
• 20. 10. - Li Peng, premijer NR Kine († 2019)
• 23. 10. - Bella Darvi, poljsko-francuska glumica († 1971)
• 26. 10. - Slobodan Marković - Libero Markoni, pesnik († 1990)
• 27. 10. - Slavoljub Đukić, novinar i publicista († 2019)
• 27. 10. - Milka Babović, atletičarka, novinarka († 2020)
• 31. 10. - Miomir Miki Stamenković, filmski i pozorišni reditelj († 2011)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

• 6. 11. - Ivan Đalma Marković, hrvatski nogometni trener i igrač († 2006.)
• 8. 11. - Aleksandar Bakočević, gradonačelnik Beograda († 2007)
• 9. 11. - Stjepan Radić (pijanist), pijanist († 2010)
• 10. 11. - Ennio Morricone, kompozitor († 2020)
• 17. 11. - Miodrag Popović Deba, glumac († 2005)
• 17. 11. - Aleksandar Klas (Aleksandar Karakušević), srpski karikaturista († 2002)
• 17. 11. - Arman, francuski umetnik († 2005)
• 28. 11. - Miodrag Pavlović, književnik, prevodilac, srpski akademik († 2014)
• 30. 11. - Dragan Lukić, književnik za decu i novinar († 2006)
• 1. 12. - Jure Pelivan, prvi predsjednik vlade BiH († 2014)
• 7. 12. - Noam Chomsky, američki filozof, jezikoslovac, psiholog i pisac
• 15. 12. - Friedensreich Hundertwasser, arhitekta, umetnik († 2000)
• 16. 12. - Philip K. Dick, pisac, filozof († 1982)
• 26. 12. - Martin Cooper, pionir mobilnog telefona
• 29. 12. - Danica Aćimac, srpska glumica († 2009)
• 30. 12. - Bo Diddley, kantautor, muzičar († 2008)

Kroz godinu

• Milka Bosnić, narodni heroj († 1944)
• Dragan Kovačević (partizan), sinovac Save Kovačevića († 1943)
• Đorđe Martinović, Srbin sa Kosova, simbol stradanja († 2000)
• Munir Mesihović, predsjednik Predsjedništva SR BiH († 2016)

Smrti

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 11. 1. - Thomas Hardy, književnik (* 1840)
• 14. 1. - Mara Buneva, pripadnica TMORA (* 1902)
• 17. 1. - Velimir Prelić, četnik, oficir, službenik (* 1883)
• 23. 1. - Vladimir Popović (crnogorski političar), scenarista (* 1884)
• 27. 1. - Aleksa Savić, lekar, političar (* 1878)
• 28. 1. - Vicente Blasco Ibáñez, književnik (* 1867)
• 29. 1. - Douglas Haig, britanski feldmaršal (* 1861)
• 30. 1. - Karl Bleibtreu, njemački književnik (* 1859.)
• 4. 2. - Hendrik Antoon Lorentz, nizozemski fizičar, nobelovac (* 1853.)
• 10. 2. - Ljubomir Jovanović, srpski istoričar i političar (* 1865)
• 15. 2. - Herbert Henry Asquith, bivši premijer UK (* 1852)
• 28. 2. - Armando Diaz, maršal Italije (* 1861)
• 19. 3. - Nora Bayes, američka pevačica, glumica (* 1880)
• 21. 3. - Edward Walter Maunder, astronom (* 1851)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 19. 4. - Natalija Cvetković, slikarka (* 1888)
• 22. 4. - Frank Currier, glumac (* 1857)
• 25. 4. - Pjotr Wrangel, ruski carski general (* 1878)
• 1. 5. - Ebenezer Howard, osnivač koncepta vrtnih gradova (* 1850)
• 10. 5. - Ivan Merz, hrvatski blaženik (* 1896)
• 18. 5. - Bill Haywood, američki radnički vođa (* 1869)
• 19. 5. - Max Scheler, njemački filozof (* 1874.)
• 4. 6. - Zhang Zuolin, gospodar rata u Mandžuriji (* 1875)
• 12. 6. - Milorad Petrović (glumac) (* 1865)
• 14. 6. - Emmeline Pankhurst, britanska sifražetkinja (* 1858)
• 18. 6. - Roald Amundsen, norveški istraživač (* 1872.)
• 20. 6. - Đuro Basariček, hrvatski političar (* 1884.)
• 20. 6. - Pavle Radić, hrvatski političar (* 1880)
• 28. 6. - Ljubomir Srećković, guverner Narodne banke KSHS

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 1. 7. - Vjekoslav Klaić, povjesničar, bivši rektor ZU (* 1849)
• 1. 7. - Frankie Yale, gangster (* 1893)
• 17. 7. - Svetolik Radovanović, srpski geolog i akademik (* 1863)
• 17. 7. - Álvaro Obregón, bivši predsednik Meksika (* 1880)
• 17. 7. - Giovanni Giolitti, bivši premijer Italije (* 1842)
• 26. 7. - Marko Trifković, advokat, političar (* 1864)
• 28. 7. - Lovro Klemenčič, solunski dobrovoljac, bivši funkcioner KPJ (* 1891)
• 29. 7. - Gavro Vuković, bivši crnogorski političar (* 1852)
• 3. 8. - Jovan Avakumović, bivši premijer Srbije (* 1841)
• 8. 8. - Stjepan Radić, hrvatski političar (* 1871.)
• avg. - Dimitrije Filipović, superstogodišnjak (* 1818?)
• 25. 8. - Mihailo Šiljak, episkop raško-prizrenski (* 1873)
• 30. 8. - Wilhelm Wien, fizičar, nobelovac (* 1864)
• 13. 9. - Italo Svevo, talijanski pisac (* 1861.)
• 25. 9.. - Richard F. Outcault, američki crtač i karikaturist, "otac" modernog stripa (* 1863.)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 8. 10. - Larry Semon, glumac, komičar (* 1889)
• 13. 10. - Marija Fjodorovna (supruga Aleksandra III) (* 1847)
• 30. 10. - Robert Lansing, bivši državni sekretar SAD (* 1864)
• 6. 11. - Arnold Rothstein, biznismen, gangster (* 1882)
• 9. 11. - Sima Karanović, sanitetski general (* 1866)
• 10. 11. - Anita Berber, nemačka plesačica, model (* 1899)
• 13. 11. - Enrico Cecchetti, baletan, pedagog (* 1850)
• 17. 11. - Lala Lajpat Rai, indijski nacionalista (* 1865)
• 26. 11. - Reinhard Scheer, nemački admiral (* 1863)
• 10. 12. - Charles Rennie Mackintosh, arhitekta, slikar (* 1868)
• 25. 12. - Fred Thomson, glumac (* 1890)

Kroz godinu

• Spiridon Gopčević, istoričar, pisac, astronom (* 1855)
• Damjan Popović, general (* 1857)
• Pavle Predragović, slikar (* 1884)

Nobelova nagrada za 1928. godinu

• Fizika: Owen Willans Richardson (rad na termionskom fenomenu i naročito za otkriće zakona nazvanog po njemu)
• Kemija: Adolf Otto Reinhold Windaus (istraživanje strukture sterola i njihove veze sa vitaminima)
• Fiziologija i medicina: Charles Nicolle (rad na tifusu, otkriće vašaka kao vektora)
• Književnost: Sigrid Undset (pre svega za njene moćne opise severnog života tokom Srednjeg veka)
• Mir: nije dodijeljena

Vanjske veze

• YUGOSLAVIA: Down with Mussolini! Arhivirano 2009-01-13 na Wayback Machine-u - izveštavanje Time-a od 11. juna 1928. o demonstracijama protiv Italije.

1928 na Wikimedijinoj ostavi