Інгігерда
| Інгігерда | |
|---|---|
| шведск.: Ingegerd Olofsdotter | |
 А. І. Транкоўскі. Яраслаў Мудры і шведская прынцэса Інгігерда | |
| Нараджэнне |
1001[1] |
| Смерць |
10 лютага 1050 |
| Месца пахавання | |
| Род | Мунсё[d] |
| Бацька | Олаф Шатконунг[2][3][…] |
| Маці | Эстрыд Абадрыцкая[4] |
| Муж | Яраслаў Уладзіміравіч[2][3][…] |
| Дзеці | Лізавета Яраслаўна[4], Анастасія Яраслаўна[4], Ганна Кіеўская[4], Ізяслаў Яраславіч, Святаслаў Яраславіч, Усевалад Яраславіч[4], Ігар Яраславіч, Уладзімір Яраславіч, Вячаслаў Яраславіч, Ілья Яраславіч[d] і Агата Кіеўская |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Інгігерда (шведск.: Ingegerd, на Русі Ірына, або Ганна, 1001, Сігтуна, Швецыя — 10 лютага 1050) — вялікая княгіня кіеўская — другая жонка вялікага князя кіеўскага Яраслава Уладзіміравіча, дачка першага хрысціянскага караля Швецыі Олафа Шатконунга і каралевы Эстрыд (Астрыд, шведск.: Estrid, паводле паходжання з абадрытаў)[5], маці вялікіх князёў кіеўскіх Ізяслава Яраславіча, Святаслава Яраславіча і Усевалада Яраславіча[6]. У Рускай праваслаўнай царкве шануецца як Ганна Наўгародская, памяць: 10 лютага і 4 кастрычніка (разам з сынам дабраверным князем Уладзімірам Яраславічам) па юліянскім календары.
Відавочна, удзельнічала ў дзяржаўных справах, асабліва ў сувязях Русі з краінамі Паўночнай Еўропы, таксама адыграла ролю ў адносінах паміж Кіеўскім і Полацкім княствамі. Заснавала ў Кіеве першы жаночы манастыр.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Інгігерда, прынцэса Швецыі, павінна была выйсці замуж за караля Нарвегіі Олафа II — у якасці гарантыі міру паміж Швецыяй і Нарвегіяй у адпаведнасці з рашэннем тынга ва Упсале ў 1017 годзе. Вяселле павінна была адбыцца ўвосень на мяжы дзвюх дзяржаў на беразе ракі Эльв. У адпаведнасці з дасягнутымі пагадненнямі ўвосень 1018 года Олаф II прыбыў на мяжу для спаткання з нявестай і яе бацькам, але іх там не апынулася. Адпраўленыя ў Швецыю ганцы прывезлі несуцяшальную вестку: яшчэ ўлетку да Олафа Шатконунга прыбылі паслы ад наўгародскага «Конунга Ярыцлейва», шведскі кароль выдаў сваю дачку за сына кіеўскага князя Уладзіміра і будучага кіраўніка ўсяе Кіеўскай Русі Яраслава (Мудрага), які княжыў тады ў Ноўгарадзе, а Олаф II ажаніўся з яе зводнай сястрой Астрыд.
У Ноўгарад Інгігерда прыбыла ўлетку 1019 года (ці 1016 года). Мяркуючы па «Сагах пра Олафа Святога» Сноры Стурлусана, паводле шлюбнага дагавора ў пасаг прынцэса Інгігерда атрымала горад Альдэйгабарг (да 1703 года Ладага, цяпер сяло Старая Ладага) з навакольнымі землямі, якія паводле гіпотэзы А. М. Шогрэна на захадзе атрымалі з тых часоў назву Інгрыі (землі Інгігерды, у фінскім вымаўленні — «Інкерынмаа»), а пасаднікам (ярлам) Ладагі (Альдэйгабарга) быў прызначаны па просьбе Інгігерды — ярл Вестэргётланда Рогнвальд Ульвсан, сваяк Інгігерды па матчынай лініі[7][8].
У «Сага пра Эймунда» пра пасаг Інгігерды не згадваецца, ёсць толькі згадка пра тое, што ярл Ронгвальд валодаў Альдэйгабаргам і застаўся валодаць ім і пасля заключэння мірнага дагавора паміж Яраславам і Брачыславам.
Яна перайшла ў Ноўгарадзе ва ўсходні (праваслаўны) абрад з імем Ірына (сугучнае з Інгігерда). Лічыцца, што Інгігерда ведала з дзяцінства славянскую мову, бо яе маці, каралева Астрыд, была дачкой абадрыцкага князя.
Інгігерда была другой жонкай Яраслава, таму што першую жонку рускага князя ў 1018 годзе захапіў у палон польскі кароль Баляслаў і разам з сёстрамі Яраслава назаўжды вывез у Польшчу.[9] Меркавана менавіта першая жонка нарадзіла Яраславу сына Ілью, які памёр у дзяцінстве.
Роля ў дзяржаўных справах
[правіць | правіць зыходнік]Верагодна, Інгігерда адыгрывала значную ролю ў палітыцы мужа і дзяржаўных справах. «Сага пра Эймунда» паведамляе нам, што Яраслаў паслаў яе ўзначаліць войска, пасланае ім супраць Брачыслава. А пазней, апынуўшыся ў палоне, яна выступіла (хоць і пад прымусам) міратворцам у спрэчцы паміж князямі Яраславам і Брачыславам, рашэнне якой яны прынялі. Ёй жа адводзілася роля арбітра ў далейшых спрэчках паміж гэтымі князямі.
Паводле «Сагі пра Эймунда» яна асабіста разам з ярлам Рагнвальдам сынам Ульфа брала ўдзел у спробе забойства конунга Эймунда. Перад спробай забойства Эймунд адклікаўся пра яе так:
|
…— Я ёй не давяраю, таму, што яна разумнейшая за Конунга (Ярыслейфа = Яраслава), але не хачу пазбягаць гутаркі з ёю. | 
|
Роля ў міжнародных адносінах
[правіць | правіць зыходнік]Вялікі ўплыў Інгігерда аказала на адносіны Русі з краінамі Паўночнай Еўропы.
Пасля заваявання Англіі датчанамі ў 1016 годзе сыны англійскага караля Эдмунда Жалезнабокага і пляменнікі караля Эдуарда Спаведніка англійскія прынцы Эдуард і Эдвін беглі спачатку ў Ладагу, потым у Ноўгарад, затым у Кіеў да Яраслава і Інгігерды, а затым у Венгрыю.
У Ноўгарадзе доўга гасцяваў яе былы жаніх, выгнаны нарвежскі кароль Олаф II з малалетнім сынам, як кажуць падчас знаходжання Олафа ў Ноўгарадзе Інгігерда «мела з ім тайную любоўную сувязь»[10]. Інгігерда пераканала Олафа пакінуць яго сына Магнуса. Прынц Магнус вярнуўся на радзіму толькі тады, калі княгіня пераканалася, што нарвежцы аддадуць яму прастол бацькі, Олафа II, які загінуў адразу пасля вяртання з Русі ў 1030 годзе.
Часам сцвярджаецца, што яна навучыла сваіх дзяцей скандынаўскім мовам, і яны ведалі сагі.
У хрысціянстве
[правіць | правіць зыходнік]Вялікая княгіня заснавала ў Кіеве першы жаночы манастыр у імя сваёй заступніцы — Святой вялікамучаніцы Ірыны і, паводле звычаю таго часу, не толькі клапацілася пра манастыр, але і кіравала ім.
У 1045 годзе Яраслаў і Інгігерда накіраваліся ў Ноўгарад з Кіева на закладку Сафійскага сабора.
Паводле адной з версій памерла ў Ноўгарадзе 10 лютага 1050 года (ці 1049—1051), а паводле іншай:
- Заўдавеўшы ў 1054 годзе, яна пастрыглася ў манашкі пад імем Ганна сканала ў Ноўгарадзе 10 лютага 1056 года (ці ў 1050—1051), прыняўшы перад смерцю схіму з імем Ганна. Пострыг Ірыны-Інгігерды быў першым у вялікакняжацкім доме, з яго пачалася традыцыя пастрыжэння рускіх князёў і княгінь пасля выканання імі дзяржаўных абавязкаў[11][12].
Царкоўнае шанаванне пахаванай у наўгародскім Сафійскім саборы княгіні Ганны, жонкі князя Яраслава Мудрага, усталявана ў 1439 годзе наўгародскім архіепіскапам Яўфіміем II. Яна прымаецца за маці святога князя Уладзіміра Яраславіча. Днямі яе памяці сталі 10 (23) лютага і 4 кастрычніка. Ганна — нябесная заступніца Вялікага Ноўгарада.
Пры вяртання Царквы ў 1991 годзе Сафійскага сабора Ноўгарада мошчы Святой Ганны зноў сталі даступныя для пакланення вернікаў.
Таксама існуе здагадка, што Інгігерда і Ганна — дзве розныя асобы. Магчыма першая жонка Яраслава (да 1019) — верагодна, Ганна, была ў 1018 захоплена ў Кіеве ў палон[13] польскім каралём Баляславам Храбрым разам з сёстрамі Яраслава і назаўжды вывезена ў Польшчу[9] або памерла каля 1018 года і пахавана ў наўгародскім Сафійскім саборы, а Інгігерда, маці князя Уладзіміра Яраславіча, была другой жонкай князя Яраслава і паводле гэтай версіі пахавана ў Сафійскім саборы Кіева ў адной мармуровай грабніцы са сваім мужам[14], але рэшткі Яраслава і Інгігерды там пакуль не выяўлены.
Дзеці
[правіць | правіць зыходнік]Сыны
[правіць | правіць зыходнік]- Уладзімір Яраславіч — князь наўгародскі.
- Ізяслаў Яраславіч, ажаніўся з дачкой польскага караля Мешкі II княгіняй Гертрудай.
- Святаслаў Яраславіч, ад 2-х шлюбаў пакінуў 5 сыноў.
- Усевалад Яраславіч, ажаніўся з грэчаскай царэўнай Анастасіяй (паводле іншых звестак — Марыяй), ад шлюбу з якой нарадзіўся князь Уладзімір Манамах.
- Вячаслаў Яраславіч, ажаніўся з германскай прынцэсай Одай Леапольдаўнай, графіняй Штадэнскай.
- Ігар Яраславіч, ажаніўся з германскай прынцэсай Кунігундай, графіняй Орламіндскай.
Паходжанне жонкі аднаго з сыноў — германскай прынцэсы Оды, дачкі Леапольда, — з’яўляецца спрэчным фактам у плане прыналежнасці да роду Штадэнаў (кіраўнікоў Паўночнай маркі) ці да Бабенбергаў (кіраўнікоў Аўстрыі да Габсбургаў). Спрэчным з’яўляецца і тое, чыёй жонкай была Ода — Уладзіміра, Святаслава ці Вячаслава. Сёння асноўным з’яўляецца пункт гледжання, што Ода Леапольдаўна была жонкай Святаслава і паходзіла з роду Бабенбергаў[15].
Дочкі
[правіць | правіць зыходнік]
- Лізавета (у замужжы — Элісава) стала жонкай нарвежскага караля Харальда Смелага.
- Анастасія (у замужжы — Агмунда) стала жонкай караля Венгрыі Андраша I.
- Ганна, выйшла замуж за караля Францыі Генрыха I. У Францыі яна стала вядомая як Ганна Кіеўская[16].
- паводле адной з версій, Агата Кіеўская.
Спрэчныя пытанні генеалогіі
[правіць | правіць зыходнік]- гл. падрабязней у артыкуле пра Яраслава Мудрага.
Вобраз Інгігерды ў кіно
[правіць | правіць зыходнік]- Яраслаў Мудры (1981; СССР) рэжысёр Рыгор Кохан, у ролі Інгігерды Людміла Смародзіна.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #131870068 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 кастрычніка 2015.
- ↑ а б Анна // Русский биографический словарь — СПб.: 1900. — Т. 2. — С. 155.
- ↑ а б Анна, святые русские // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Ia. — С. 791–792.
- ↑ а б в г д Kindred Britain
- ↑ Анна (супруга Ярослава Мудрого) // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918. (руск.)
- ↑ Анна (имя жен и дочерей русских князей и государей) // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- ↑ Джаксон Т. Н. О Скандинавских браках Ярослава Мудрого и его потомков // сайт «Россия в красках»
- ↑ Карамзин Н. М. ИСТОРИЯ ГОСУДАРСТВА РОССИЙСКОГО. — Т. 2, гл. II. // Проект «Хронос»
- ↑ а б Карпов А. Ю. Ярослав Мудрый.
- ↑ «Сага пра Эймунда»
- ↑ Святая благоверная княгиня (преподобная) Анна Новгородская — Житие
- ↑ И. Самсонов. БЛАГОВЕРНАЯ КНЯГИНЯ АННА-ИРИНА-ИНГИГЕРД И НОВГОРОД В ЕЕ ЖИЗНИ.(К 1000-ЛЕТИЮ СО ВРЕМЕНИ РОЖДЕНИЯ)(недаступная спасылка) — артыкул у часопісе «София»
- ↑ Цітмар Мерзебургскі. Хроніка. Кн. 8, гл. 32
- ↑ А. В. Назаренко. АННА // Православная энциклопедия. Т. 2.
- ↑ Назаренко А. В. О династических связях сыновей Ярослава Мудрого. Отечественная история / РАН. Ин-т рос. истории. — М.: Наука, 1994. — N 4-5.\\Проект «Хронос»
- ↑ Анна Ярославна // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918. (руск.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік] Інгігерда — продкі |
|---|
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
| Генеалогія і некрапалістыка | ||||
- Нарадзіліся ў 1001 годзе
- Нарадзіліся ў Швецыі
- Памерлі 10 лютага
- Памерлі ў 1050 годзе
- Пахаваныя ў Сафійскім саборы (Кіеў)
- Мунсё (дынастыя)
- Асобы
- Нарадзіліся ў Сігтуне
- Вялікія княгіні кіеўскія
- Манашкі
- Святыя паводле алфавіта
- Рускія праваслаўныя святыя
- Дабраверныя
- Хрысціянскія святыя XI стагоддзя
- Кананізаваныя князі
- Кананізаваныя ў XV стагоддзі
- Святыя Украіны
- Прынцэсы Швецыі