Wadai Inperioa
| Wadai Inperioa | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1635 – 1909 | |||||||||
| Goiburua Monarkia | |||||||||
 Wadai eta inguruko estatuak 1750 inguruan | |||||||||
| Geografia | |||||||||
| Hiriburua | Abéché | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Dirua | Maskorrak | ||||||||
| Kultura | |||||||||
| Hizkuntza(k) | Maba hizkuntzak | ||||||||
| Erlijioa | Antzineko erlijio afrikarrak, gero Islama (ofiziala 1635ean) | ||||||||
| Historia | |||||||||
| Garai historikoa | Aro Modernoa | ||||||||
| |||||||||
Wadai Inperioa edo Sultanerria (arabieraz: سلطنة وداي, frantsesa: royaume du Ouaddaï; 1635-1912) Txad lakuaren ekialdean (gaur egungo Txad) eta Afrika Erdiko Errepublikan zegoen erreinua izan zen. XVI. mendean sortu zen Darfurreko Sultanerriaren (gaur egungo Sudan) adar bat bezala, Baguirmiko Erresumako ipar-ekialdean.
Jatorria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1635. urtean, Maba eta eskualdeko beste talde txikiek Abd al-Karimen aldeko islamiar taldearekin bat egin zuten, ekialdetik inbasio bat eragin zuena eta Tunjur taldearen gobernua suntsitu zuena. Abd al-Karim dinastia bateko lehen kolak edo sultana izan zen, frantziarren etorrera iritsi arte. XVIII. mendean zehar, Wadai aurre egin zion Darfur-en berriro sartzeari.
Hedapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1804az geroztik, Muhammad Sabun erregealdian (1804-1815), Wadaiko Sultanerriak bere ahalmena handitu egin zuen, bere merkataritza Sahara zeharreko ibilbideen artean kokapen estrategikoa lortu zuelako. Iparralderako merkataritzak bide berri bat aurkitu zuen, Ennedi-n, Kufra-n eta Jalu-Awjila-n zehar Benghazira, eta Sabun-ek errege-karabanak hornitu zituen hura aprobetxatzeko. Berezko diru txanponak egiten hasi zen, eta ipar-Afrikatik sare-kotak, su-armak eta militar aholkulariak inportatzen hasi zen. Sabun-en oinordekoek bera baino ahalmen gutxiago izan zuten, eta Darfurrek 1838ko borroka politikoa aprobetxatu zuen Ouarako boterean, Wadaiko hiriburuan, bere hautagaia jartzeko. Taktika hori, ordea, porrot egin zuen, Darfurreko hautagaiak, Muhammad Sharifek, Darfurren esku-hartzea baztertu zuenean eta bere agintea baieztatu zuenean. Horrela, Wadaiko alderdi desberdinen onarpena lortu zuen eta Wadaiko agintari abilena bihurtu zen.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Artikulu honek Library of Congress Country Studies-eko jabetza libreko materiala du Chad
