Mikrobiologia

Mikrobiologia da mikrobio edo mikroorganismoak aztertzen dituen Biologiaren adarra, hauek eukariotok izan (onddoak eta protistak) edo prokariotoak (bakterioak). Birusak ere mikrobiologiaren ikergai dira. Medikuntzan, aplikazio nagusia gaixotasun kutsakorren arloan dauka.

Mikrobiologoek funtsezko ekarpenak egin dizkiete biologia eta medikuntzari, biokimika, genetika eta biologia zelularraren arloetan batez ere. Izan ere, bakterioak oso erabiliak izan dira ikerketa zientifikoetan, laborategiko jarduerarentzat egokiak eta baliagarriak diren ezaugarri bereziak dituztelako:

oso txikiak direnez hazkuntza erraza eta merkea dute

oso azkar ugaltzen dira, haien sortze-denbora urria baita (Escherichia coli bakterioa, esaterako, 20 minuturo erdibiditzen da)

prokarioto guztiak erdibiditze prozesuaren bitartez ugaltzen direnez, ondorengo guztiak genetikoki berdinak dira

izoztuta gorde daitezke luzaro.

Mikroorganismoen (gehienbat bakterio eta birusen) dibertsitatea aztertzeaz gain, mikrobiologiak aplikazio praktiko ugari garatzen lagundu du. Mikrobioak ezagutu aurretik gizakiak bazekien prozesu mikrobiarrak erabiltzen bere onerako: ardoa eta beste edari alkoholiko batzuen ekoizpena, gaztarena, mamia edo jogurtena, ogiarena...aspalditik dira ezagunak, euren oinarri teorikoa (hartzidurarena) ezezaguna izan arren. Louis Pasteur-ek mikrobiologiaren oinarri teorikoak finkatuko ditu XIX. mendearen erdialdean, eta hortik abiatuta beste zientzialari batzuek (R. Koch, Martinus Beijerinck...) arlo zientifiko berria osatuko dute XIX. mendearen bukaeran. Mikrobiologiaren oinarri teoriko horretatik aplikazio praktiko asko garatu dira azken urteotan: nekazaritza arloan (bio-insektizidak), elikagaien eremuan (edari alkoholiko, esneki eta landare-hartzituen ekoizpena...), medikuntzan (txertoen ekoizpena, antibiotikoen sintesia...),farmazia industrian (bitaminak eta beste molekula organikoak lortzeko), ingeniaritza genetikoan, industria petrokimikoan (metanoaren ekoizpena, biodigestore anaerobioetan), industria ekologikoan (hondakin organikoak degradatzeko, ur zikinak arazteko...), meatzaritzan (mikrobiar meatzaritza), etab.

Mikrobiologiaren aurrerapenak XX. mendean zehar (batez ere mikrobiologia klinikoaren arloan, txerto eta antibiotikoen aurkikuntzarekin) zeharo aldatu du gizadiaren patua: 1900. urtean heriotza eragiten zuten hiru zigor nagusiak hauek ziren: gripea eta pneumonia, tuberkulosia eta gastroenteritisa. Ehun urte geroago (2000. urtean) bihotz-gaitzak, minbizia eta garun-gaitz baskularrak (garun-enboliak). Datu honek agerian uzten du gaixotasun infekziosoek eragiten zituzten kalteak nabarmen gutxitu direla denbora tarte horretan.

Mikrobiologiaren adarrak

Bakteriologia: prokariotoak (bakterioak eta archaea) ikertzen ditu.

Birologia: birusak ikertzen ditu

Protozoologia: protozooak ikertzen ditu.

Mikologia: onddoak ikertzen ditu

Parasitologia: animalia bizkarroiak ikertzen ditu (helmintoak, batez ere)

Palinologia: polen eta esporak ikertzen ditu

Mikropaleontologia: mikrofosilak ikertzen ditu

Bestalde, ikertzen duen eremu praktikoaren arabera honako sailkapen hau egin daiteke:

Mikrobiologia klinikoa: gaixotasun infekziosoak sortzen dituzten mikrobioen ikerketan jarduten du. Mikrobio patogenoen birulentzia areagotzen duten faktoreak aztertzen ditu, eta zubiak ere eratzen ditu epidemiologia, immunologia, patologia eta farmakologiarekin.

Ingurugiro-mikrobiologia: mikroorganismoen ekologia aztertzen du, hots, haien habitat naturaletan mikrobioek burutzen duten zeregina.

Industria-mikrobiologia: hainbat industria-prozesutan mikrobioek jokatzen duten funtsezko eginkizuna ikertzen du. Mikrobioen erabilera industriala bultzatzen du, besteak beste, gai kimikoak, botikak edo elikagaiak lortzeko. Hartzidura-ontzi handietan erabiltzen dira bakterioak aipatutako prozesu industrialetan. Hondakin-urak arazteko mikrobioak ere erabiltzen dira araztegietan.

Elikagaien mikrobiologia: bakterioek eta onddoek elikagaien ekoizpenean eta haien hondamenean burutzen dituzten prozesuak aztertzen ditu.

Nekazal-mikrobiologia: mikroorganismoak erabiltzen ditu nekazaritzan, hauek onuragarriak izaten baitira uztak hobetzeko (nitrogenoaren finkapena egiterakoan, biointsektiziden konposizioan parte hartzerakoan, etab)

Historia

1546: Jérôme Fracastor-ek gaixotasunen hedatzea germen biziei ("seminaria") egotzi zien.
1674an Anton van Leeuwenhoek herbeheretarrak mikroskopio optiko sinplea asmatu zuen
1683: Leeuwenhoek-ek bere mikroskopioaren bidez lehenengo mikrobioak ikusi zituen.
1828: Christian Gottfried Ehrenberg-ek "bakterio" hitza erabili zuen lehenengo aldiz.
1840: Jacob Henle alemaniarrak eritasunetarako "germenen teoria" iradoki zuen.
1857-1876: Louis Pasteur-ek frogatu zuen mikroorganismoek hartzidura laktiko eta alkoholikoan daukaten funtzioa. Hortik, pasteurizazio eta esterilizazio teknikak garatu zituen.
1877-1895: Pasteur-ek egiaztatu zuen gaixotasunak mikrobioek eragin ditzaketeela. Txertoen lehendabiziko urratsak ziren.
1873-1882: Robert Koch-ek topatu zuen tuberkulosiaren eragilea (Mycobacterium tuberculosis).
1884: Hans Christian Gram-ek ekin zien koloreztatze teknika batzuei, bakterioak bi multzo handitan sailkatuz: Gram positiboak eta negatiboak.
1928: Alexander Fleming-ek penizilinaren ezaugarri antibakterianoak kausitu zituen.
1931: Ernst Ruska-k mikroskopio elektronikoa ideiatu zuen.
1943: Selman Waksman-ek beste antibiotiko bat, estreptomizina, aurkitu zuen.
1997: Bakterio baten (Escherichia coli) genomaren sekuentzia osoa aurkitu zuten.