Luisa Alberca
| Luisa Alberca | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | María Luisa Alberca y Lorente |
| Jaiotza | Alcázar de San Juan, 1920ko abuztuaren 9a |
| Herrialdea |  Espainia |
| Heriotza | Logroño, 2006ko urriaren 25a (86 urte) |
| Familia | |
| Familia | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, gidoilaria eta eleberrigilea |
| Izengoitia(k) | Luisa Alberca eta L. Alberca |
  | |
María Luisa Alberca Lorente, ezagunagoa Luisa Alberca edo Luisina Alberca izenez (Alcázar de San Juan, Ciudad Real, 1920ko abuztuaren 9a – Logroño, Errioxa, 2006ko urriaren 25a) eleberri eta gidoi erradiofonikoen idazle ospetsua izan zen (batzuk Guillermo Sautier Casaseca irrati-idazle ospetsuarekin lankidetzan.Arrakasta txikiagoa izan bazuten ere1950 eta 1974 artean antzezlanak ere idatzi zituen.[1] José Luis Pécker irrati-esatariaren alaba izan zen, Beatriz Pécker kazetariaren eta Román Alberca Lorente psikiatriako katedradunaren izeba.
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]María Luisa Alberca Lorente 1920ko abuztuaren 9an jaio zen Alcázar de San Juanen, bost neba-arrebetatik txikiena zen. Lau urte zituela, amarik gabe geratu ziren. Neba-arreben ezkontzaren ondoren, aita eta ama Madrilera joan ziren. 1930 eta 1934 bitartean, Alacanten bizi izan zen Isabel ahizparekin. Han Merkataritzako Lanbide Eskolan ikasi zuen, eta karrera hori Madrilgo Goi Mailako Merkataritza Eskolan amaitu zuen. Merkataritzako peritajea ikasi zuen.[2]
Lan ibilbidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gerra Zibila amaitzean, 1941ean sartu zen Aireko Armadan administrari-lanetan. 1943ko uztailaren 3an Juan José Bretón Fernández lankidearekin ezkondu zen, naiarar funtzionario batekin , eta harekin bi alaba izan zituen, María Elisa eta Elvira, 1944an eta 1948an, hurrenez hurren. Eszedentzia-aldi labur bat izan ezik, estatuko administrazio zibileko funtzionario gisa egon zen 1986ko ekainean erretiratu zen arte.[3]
Idazle hasiera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Honelaxe kontatu zuen Luisa Albercak idazle hasiera:
"Mekanografian aritzen nintzen ipuinak kopiatzen. Eta orduan zera bururatu zitzaidan, besteen kopiak egin beharrean, neureak egin nitzakeela. Probatu egin nuen, horrelako kontakizunetarako erraztasun pixka bat nuela iruditu zitzaidan eta gero idazten jarraitu nuen."
Orduan, Concha Espina irakurtzen zuen, eta lehen kontakizunak Domingo, Letrak eta Siluetas astekarietan argitaratu zituen, horietako batzuk Lorenzo Goñiren irudiekin. 1946an, bere ipuin bat, Luisina Albercak sinatua, sartu zuen Federico Carlos Sainz de Robles-ek Cuentistas españoles contemporáneas (Madril: Aguilar, 1946) bere antologian, beste hogei egilerekin batera. Gainera, Café Gijón sarira aurkeztu zen, Cedros sombríos ipuinarekin, eta lanarekin. La rosa del azafrán zinemarako egokitzapenean ere lan egin zuen, lehiaketa baterako. Bere lehen eleberria, Patricia Rilton (1950), Nadal Sariaren finalisten artean geratu zen, eta beste bitan haren lanak sarirako hautatu zituzten (Perjurio, adibidez).
SER kateko "Tu carrera es la radio" irrati-gidoien lehiaketara aurkeztu zenean, Guillermo Sautier Casaseca hautagaia ere ezagutu zuen, eta laster hasi zen harekin lankidetzan. Lankidetzan egindako lehen lan ezagunena Lo que no muere 1952) irrati-nobela izan zen. Hiru hamarkada inguru iraun zuen, eta eragin handia izan zuen errepresio frankista giroak eta herri-kultura horrek sortzen zuen ihesak markatutako belaunaldien hezkuntza sentimentalean. Eleberri gisa argitaratu zutenean, 200.000 ale saldu zituen egun gutxitan. Gainera, 1953ko abuztuaren 7an estreinatu zuten antzerkian Bartzelonako Romean, eta 1955ean, berriz, Julio Salvadorrek zuzendutako Lo que nunca muere, Conrado San Martín eta Vira Silentik interpretatua. Geroago, beste eleberri batzuk egin zituen, gero serialera egokitu zirenak, hala nola Turismo a París, Amor en Paris, 1959an Pentagono argitaletxeak argitaratua.
1958an REM argitaletxeak Los mensajeros del diablo haurrentzako ipuina argitaratu zuen. Urte pare bat lehenago oso pozik zegoela esan zuen La última dicha nobelarekin, eta Thomas Mannen La montaña mágica idaztea gustatuko zitzaiokeela. Prentsari aitortu zionez, Ayn Rand-en El manantial zen gehien irakurri zuen eleberria, eta Carmen Laforet, Elena Quiroga eta Ana María Matute bezalako idazleen literatura-lana ere miresten zuen.
Hala ere, Luisa Albercak bazekien irrati-telesailetan egiten zuen lana handikap bat zela bere literatura-karrerarako, eta halaxe adierazi zuen 1961eko urtarrileko elkarrizketa batean, Madrilgo Hoja del lunes izenekoan:
"Nik beste amets batzuk nituen... Funtsean haiekin jarraitzen dut, atzera egitea azkena delako. Baina badakit orain zailagoa izango zaidala egitea. Serialen ospeak kalte egiten dio batek beste genero bat idatzi nahi duenean. Ezin da inpartziala izan epaitzeko orduan.[4]
Bere bizitzako pertsonaiak hartzen zituela aitortu zuen, eta asko ezagutu eta tratatzen zituela, adibidez, Un arrabal entre el cielo eleberrikoak. Berrogei kapituluko serial batek hamabost edo hogei egun behar zituela esaten zuen, egunean sei edo zortzi orduz lan eginez. Elkarrizketarako nolabaiteko zaletasuna sentitzen zuen, eta une oro intriga, grina eta entretenimendua uztartzen saiatzen zen.[5] Irrati-telesailen gidioiez eta herri-eleberriez gain, antzerkia ere probatu zuen: Sautierrekin zituen irrati-telesailetako batzuk eszenara egokitu ziren, arrakasta gutxirekin, hala nola La dama de verde eta La segunda mujer, Alfredo Marqueríe kritikariaren etsaiatasuna jasan zutenak, edo gustukoagoak izan zituenak, hala nola En nombre del hijo eta La casa del odio. Horrez gain, Alacanteko Fernando Martínez Beltrán idazleari lagundu zion, eta harekin idatzi zituen La mujer de cristal eta Sin celda antzerki-lanak, Kataluniako hainbat herritan antzeztuta, bigarrena nahiko arrakastatsua izan zen.
Hirurogeiko hamarkadaren hasieran, Albercak eta Sautierrek amaitu egin zituzten irrati-kolaborazioak, Sautierrek Rafael Barón Valcárcelengana jo baitzuen biek Ama Rosa lan arrakasta gogoangarria lortu zutenean. SER irratitik igaro ondoren, Alberca independente gisa idazten hasi zen La Voz de Madrid-erako, Red de Emisoras del Movimiento (REM) sareko igorle nagusia. Kate horretan arrakasta handienetako bat Palabras en la tierra izan zen, eta testu hori, entzuleek eskatuta, liburu-formatuan argitaratu zen. Idazleak irrati-kolaborazio horiei eutsi zien joan den mendeko hirurogeiko hamarkadara arte, uhinetarako berrogeita hamar eleberri baino gehiago egokituz. Orduantxe hasi zen José Luis Pécker ilobaren gidoietan parte hartzen.
Heriotza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1986tik erretiratua, 86 urterekin hil zen, 2006ko urriaren 25ean, Logroñon (Errioxa).[6]
Lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nobelak bakarka[aldatu | aldatu iturburu kodea]
|
Nobelak, Guillermo Sautier Casasecarekin lankidetzan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
|
Nobelak, Fernando Martínez Beltránekin lankidetzan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
|
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Alberto Sánchez Álvarez-Insúa "Luisa Alberca y la generación de señas de identidad en el primer franquismo", en Arbor (julio-agosto de 2006) 469-487, http://arbor.revistas.csic.es/index.php/arbor/article/download/44/44.
- ↑ María Luisa Alberca Lorente en la Real Academia de Historia
- ↑ Luisa Alberca, maestra del teatro radiofónico. Escritora manchega y guionista de afamados seriales en ABC
- ↑ (Gaztelaniaz) Anaya, Alicia. (2017-11-09). «Luisa Alberca, reina de los seriales en la radio de los 50» Cadena SER (Noiz kontsultatua: 2023-02-08).
- ↑ E. Sánchez Lubián, op. cit., p. 70 y ss.
- ↑ Biobibliografía en Bibliorromance http://www.biblioromance.es/Luisa-Alberca.php
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Enrique Sánchez Lubián, Luisa Alberca. Seralen erregina 1950eko hamarkadan. Ciudad Real: Ciudad Realeko diputazio probintziala, 2017.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q5984641