Zolos

Pels articles omonims, vejatz Zolo.

*zolos*


Populacion totala

11 183 000
Regions amb populacion significativa
Sud-Africa	10500000
Lesotho	303.000
Zimbabwe	143.000
Malawi	126000
Swaziland	104000
Botswana	4900
Moçambic	3300
Lenga

zolo
Religion

Majoritàriament cristianisme; religions trabicionalas
Grop etnic ligat

Pòbles Nguni (Xhosas, Ndebeles del Zimbabwe, Swatis)

Los Zolos son un pòble banto d'Africa, en partida sedentarizat, que se trapa subretot en Africa del Sud.

Lo pòble zolo (son nom ven de l’expression ama zolo: lo pòble del cèl) foguèt unifica pel rei Chaka Zulu, que faguèt de son clan de 1500 personas una nacion redobtabla per la conquista e l'assimilacion. L'unificacion zoloa es en partit responsabla du mfecane, l'èrsa caotica d'emigracion de clans al delà dels rius Tugela e Pongola, novèlas limitas del KwaZulu.

Reconegut per lor armada formidabla (l'impi), los Zolos butan al colons boers e a l'armada britanica al sègle XIX amb un acarniment e de tacticas que prenguèt mai d'un còp lo contrapés dels Europèus (de notar la victòria zoloas a la batalha d'Isandhlwana pendent la guèrra anglozoloa de 1879). La majora partida dels Zolos uèi son cultivaires, mas l'urbanizacion n'atrai un grand nombre pendent lo sègle XX. Los Zolos urbans se trapan subretot al Witwatersrand, zona minièra dins la província de Gauteng comprenent Johannesburg; e a Durban (que lo nom zolo es eThekwini), pòrt important del KwaZulu-Natal. La banastariá, la garnitura de pèrlas, e ls cants zolos sont celèbres.

Sul plan politic, los Zolos son ara plan divizats entre partisans del Congrès national africain (ANC) e aquestes de Partit de la Libertat Inkatha (IFP). De violentas susmautas esclatavan entre aquestes partits abans la primièra election del pòstapartheid. L'IFP l'emportèt al KwaZulu-Natal, mas son vòte es un pauc en recul a las eleccions recentas. Dempèi unas annadas l'IFP se jonguèt a una coalicion d'unitat amb l'ANC.

Istòria

La patria d'origina dels Zolos sembla se situar dins la region de la Tanzania modèrna. Lor preséncia en Africa del Sud ven del sègle XIV. Tot coma los Xhosas que s'installèron en Africa del Sud pendent las èrsas migratòrias bantoas precedentas, los Zolos assimilèron fòrça sons de las lengas san e khoï, aquestas dels premièrs abitants de la contrada. Atal, lo zolo e lo xhosa gardèron fòrça consomnas amb clics (sons qu'encontra pas qu'en Africa del Sud), malgrat l'atudament de fòrça lengas san e khoï.

Lo zolo, coma totas la lengas indigènas d'Africa del Sud, èra una lenga orala fins a la venguda de missionaris europèus, que la transcriguèron utilizant l'alfabet latin. Lo primièr document redigit en zolo foguèt une traduccion de la Bíblia, pareguda en 1883. En 1901, John Dube, un zolo del Natal, creè l'Ohlange Institute, lo primièr establiment d'ensenhament indigèn d'Africa del Sud.

Las originas

Los Zolos èran a l’origina un clan minor, fondat en 1709 per kaNtombhela Zulu, dins çò qu'es uèi lo KwaZulu-Natal. Apartenián a grop dels Nguni qu'ocupavan la region. Los Nguni avián migrat de la cósta èst de l’Africa e s'installèron en Africa del Sud vèrs de 800 ApC.

iZulu, iliZulu o liTulu, segon los dialèctes nguni, significa « cèl ».

Lo Reialme zolo

Los zolos crean en 1816 un poderós reialme jos conquerent Chaka Zulu que, dotat coma sas predecessors d'un larg poder sus la tribú, mena l'armada del poderós Empèri Mweta, pren la seguida de son mentor Dingiswayo e fa d'una confederacion de tribús eterogenèas un empèri jos l'egemonia zoloa.

Guèrra contra los Angleses

L'11 de decembre de 1878, los Britanics fan un ultimatum als 14 caps representant Cetshwayo. Las clausulas de l’ultimatum èran inacceptablas al vejaire del rei zolo. Las fòrça britanicas passa lo riu Thukela a la fin de decembre de 1878. Lo 22 de genièr de 1879, los zolos desfan los Britanics a la batalha d'Isandhlwana mas aviá patit d'unas desfacha que los avián daissat dins una posicion inconfortabla. La guèrra s'acabafin finala per la desfacha zoloa lo 4 de julhet de 1879 après de grandas dificultats pels Angleses, l'armada zoloa essent tenaça.

Colonizacion

Guerrièrs zolos de la fin de la fin del sègle XIX

Après la captura de Cetshwayo un mes après la desfacha, los Britanics divisisson lo reialme zolo en tretze potentats. Aquestes reialmets se combatan fins que, en 1883, Cetshwayo siá installat coma rei del Zululand. Los combats acaban pas e lo rei se vei constrenc de fugir son territòri jos las atacas victoriosas de Zibhebhu, un dels tretze reipetits, sostengut pels mercenaris boers. Cetshwayo morís en febièr de 1884, benlèu empoisonat, e son filh de quinze ans, Dinuzulu, li succedís. Las guèrras intestinas contunha pendent d'annadas, fins a l'absorpcion definitiva del Zululand dins la colonia del Cap.

Los ans d’Apartheid

Lo Bantostan del KwaZulu

Jos l’Apartheid, lo Bantostan del KwaZulu (Kwa significant tèrra de) fogèt creat en 1970 jol nom de Zululand (prenguèt son nom actual en 1977). Èra previst que totes los zolos serián vengut de ciutadans del KwaZulu, perdent atal lor ciutadanetat sudafricana. La patria atal creada èra compausada d’una multitud de tèrras escampilhadas. De centenat de milièrs de zolos vivent fòra del KwaZulu foguèron despossedats e deplassats per la fòrça cap a de tèrras mens bonas. En 1993, près 5,2 milions de zolos vivián dins lo KwaZulu e près de 2 milions dins lo rèste de l’Africa del Sud. Lo ministre en cap del KwaZulu foguèt, de sa creation en 1970 fins a 1994, Mangosuthu Buthelezi. En 1994, la província del Natal oguèt restacada al KwaZulu, forman ara lo, lo KwaZulu-Natal.

Inkatha Freedom Party

En 1975, Buthelezi recreèt l'Inkatha YaKwaZulu, davancièr de l'Inkatha Freedom Party (o IFP). aquesta organizacion èra teoricament un movement de protestacion contra l’apartheid, mas mai conservatritz que l’ANC. Per exemple, Inkatha èra opausada a la lucha armada e a las sanccions contra l’Africa del Sud. Inkatha èra a l’origina en bona ententa amb l’ANC, mas las doas organizacions dintrèron e oposicion en 1979 aprèe las susmautas de Soweto.

A causa de sas posicions sempre mai en favor del govèrn de l’apartheid, Inkatha foguèt la sola granda organizacion reconeguda coma representativa de las opinions dels negres sudafricans pel govèrn de l’apartheid: l’ANC e los autres movements èran fòrabandits. A la diferéncia dels líders del Transkei, del Ciskei, del Bophuthatswana e del Venda, Buthelezi jamai acceptèt la pseudoindependéncia ofèrta pendent la politica del Separate Development, malgrat de grandas pressions de la part del govèrn blanc.

Violéncia politica

A partir de 1985, de membres de movements d’oposicion s’engatgèron dins de luchas sanguinosas. La violéncia politica apareguèt d’en primièr entre los membres de l'Inkatha e de l’ANC, que se faguèt atrocitats d'ambedos costats. Se supausa que foguèron provesidas pel govèrn de l’apartheid mejan una ajuda mai omens dirècta a l’Inkatha. Las violéncias contunhèron pendent totes los ans 1980 e s’accentuèron dins los ans 1990 a l'escasença de las primièras eleccions nacionalas de 1994.

Los Zolos uèi

La partença dels òmes, obligats de se n'anar cercar d'un trabalh, provoquèt l'escapilhament del nuclèu familial, en que s'organizava la societat zolas. E la poligamia, qu'aviá estat la règla, venguèt l'excepcion: es malaisit dins las condicions economicas d'ara d'entretenir mai d'una esposas.

Cultura

Lenga

La lenga dels Zolos es lo Zolo (o isiZulu, una lenga bantoa (mai exactament, un sosgrop Nguni. Lo zolo es la lenga mai parlada en Africa del Sud ont es una lenga oficiala. Mai de la mitat de la populacion es capabla de la comprene, amb mai de 9 milions de personas qu'es la lenga mairala e mai 15 milions que lo parlan correntament^[1]. Fòrça Zolos parlan tanben l'anglés, lo portugués, lo tsonga, lo sotho e d'autras lengas en Africa del Sud.

Musica

Siyahamba, aqueste cant tradicional zolo evoluèt integrant los cants religioses de quatre voces portats pels colonizators europèus. Siyahamba s'inscriu dins lo corrent dels cants de devotion a cappella. Sas paraulas significan: « Caminam dins la lutz de Dieu ».

La musica e la dança zoloas foguèron mondialament difusadas per exemple amb las reprisas de cançons tradicionalas e l'artista internacional Johnny Clegg.

Vestit

Lo vestit tradicional de l'òme es abitualament leugièr: un davantal en doas partidas (sembant a un panhe) que cobrís las partidas genitalas e las patèrlas. La pèça de davant se nomenaumutsha, e es mai sovent facha de pèl de springbok o d'un autre animal torsadadas en bendas que cobrís las partidas genitalas. La partida rèire que se nomena ibheshu, es facha d'una pèça unica de pèl de springbok o d'un bovid. Sa longor mòstra mai sovent l'edat e la posicion sociala: los amabheshu (plural de ibheshu) mai longs son portats pels mai d'edat. Los òmes maridats tanben pòrtan un bandèl, nomenat umqhele, qu'es tanben fach de springbok o de cuèr de leopard pels òmes de naut reng social, coma los caps. Los òmes pòrtan tanbnen de braçalets e de cadenas a las cavilhas nomenats imishokobezi pendent las ceremonias e lo rituals, coma los maridatges e las danças.

La religion e las cresenças

Gaireben totes los zolos se reclaman del cristianisme. Unas de las glèisas qu'apartenon son l'African Initiated Church, subretot la Zion Christian Church e d'autras glèisas apostolicas, pasmens s'aquela a las glèisas màger europèas (la Glèisa reformada olandesa, la Glèisa anglicana e la Glèisa catolica romana) es tanben pro espandida. Mas, los zolos gardan lors cresenças precolonialas del cult dels aujòls jos forma d'un sincretisme amb lo cristianisme.

La religion zoloa possedís un dieu creator, Nkulunkulu, qu'interagís tanben dins la vida videnta dels umans, pasmens s'aquesta cresença se revèla èsser lo resultat dels esfoces dels primièrs missionaris per adaptar lo dieu crestian a la cultura zoloa^[2]. Tradicionalament, la cresença mai fòrta dels zolos son los esperits dels aujòls (Amatongo o Amadhlozi), qu'an lo poder d'intervenir en ben o en mal dins la vida de las gents^[3]. Aquesta creseça contunha croyance dins la populacion zoloa^[4].

Per comunicar amb lo mond esperital, lo masc (sangoma) deu invocar los aujòls mejans un ritual de divinacion. Alara, un erborista (inyanga) prepara un medecina de consomir (muthi) per influenciar los aujòls. Los mascs e erboristas tenon un ròtle important dins la vida videnta dels zolos. Pasmens, existís una diferéncia entre lo muthi blanc (umuthi omhlope), qu'a d'efièchs positius, coma la garison, la prevencion o la fin del malastre, e lo muthi negre (umuthi omnyama), que pòt balhar malautiás e mòrt als autres, o una santat mal aquerida a aquel que n'usa. Los practicants del muthi negre son considerats coma de mascs del mal e son remandats per la societat.

Lo cristianisme aguèt de mal a s'implantar dins la populacion zoloa, e lo faguèt de biais sincretic. Isaiah Shembe, considerat coma lo messias zolo, presenta una forma de cristianisme mesclat a las tradicions localas^[5].

Notas e rederéncias

↑
↑ .
↑ {{{títol}}}.
↑ .
↑

Vejatz tanben

Bibliografia

Obratges ancians

(òrdre cronologic)

(en) Nathaniel Isaacs, Travels and adventures in eastern Africa, descriptive of the Zoolus, their manners, customs, etc. etc. : with a sketch of Natal, Edward Churton, Londres, 1836, 2 vol.
(fr) Adulphe Delegorgue, Voyage dans l'Afrique Australe : notamment dans le territoire de Natal dans celui des Cafres Amazoulous et Makatisses et jusqu'au tropique du Capricorne, exécuté durant les années 1838, 1839, 1840, 1841, 1842, 1843 & 1844, A. René, 1847, 2 vol.
(en) Henry Callaway (R. P.), The religious system of the Amazulu : izinyanga zokubula, or, divination, as existing among the Amazulu, in their own words, J.A. Blair, Springvale (Natal), 1870, 448 p. (rééd. ultérieures)
(en) David Leslie, Among the Zulus and Amatongas : with sketches of the natives, their language and customs; and the country, products, climate, wild animals, &c. being principally contributions to magazines and newspapers, Wm. Gilchrist, Glasgow, 1875, 436 p.
(en) James Anson Farrer, Zululand and the Zulus : their history, beliefs, customs, military system, home life, legends, etc., etc., and missions to them, Kerby & Endean, Londres, 1879 (Modèl:2e éd.), 151 p.
(fr) Paul Deléage, Trois mois chez les Zoulous et les derniers jours du Prince impérial, E. Dentu, 1879, 370 p.
(fr) Bénédict Henry Révoil, Les zoulous et les cafres : mœurs, coutumes, guerre avec les Anglais, etc., Librairie de J. Lefort, Lille, 1880, 196 p.
(en) Walter Robert Ludlow, Zululand and Cetewayo : containing an account of Zulu customs, manners, and habits, after a short residence in their kraals, with portrait of Cetewayo, and 28 illustrations from original drawings, Simpkin, Marshall, and Co, Londres, 1882, 219 p.
(fr) Émile de La Bédollière, Au pays des Zoulous et des cafres, Barbou, Limoges, 1882, 88 p.
(en) Josiah Tyler (Rev.), Forty years among the Zulus, Congregational Sunday-school and publishing society, Boston, Chicago, 1891, 300 p.

Escrichs contemporanèus

(en) Donald R. Morris, The washing of the spears : a history of the rise of the Zulu nation under Shaka and its fall in the Zulu War of 1879, Simon & Schuster, New York, 1971, 1965, 655 p.
(en) Vusamazulu Credo Mutwa, Zulu shaman : dreams, prophecies, and mysteries, Destiny Books, Rochester (Vt), 2003 (éd. 1996 : Song of the Stars), 224 p. ISBN: 978-0-89281-129-8
(en) Jonathan Sutherland et Diane Canwell, The Zulu kings and their armies, Pen & Sword Military, Barnsley (South Yorkshire, England), 2004, 198 p. ISBN: 978-1-84415-060-1
(en) Alex Zaloumis, Zulu tribal art, AmaZulu Publishers, Le Cap, 2000, 301 p.
(fr) Véronique Faure, Ethnicité et stratégies nationalistes : les Zoulous et l'Inkatha, Université de Bordeaux 4, 1996, 2 vol., 712 p.
(fr) Philippe Gervais-Lambony, L'Afrique du Sud et les États voisins, Paris, Masson & Armand Colin Éditeurs, 1997, 253 p.
(fr) François Lafargue, Les Zoulous en Afrique du Sud : Éveil d'un pays, réveil d'une ethnie, Centre de recherches et d'analyses géopolitiques, 1996, 708 p.
(fr) Tidiane N'Diaye, L'Empire de Chaka Zoulou, L'Harmattan, Paris (Collection Études africaines) 2002, 250 p.
(fr) Tidiane N'Diaye, L'Éclipse des Dieux, Éditions du Rocher, Paris 2004, 317 p.
(fr) Sylvain Guyot, Rivages zoulous : l'environnement au service du politique en Afrique du Sud, Karthala, 2006, 250 p. ISBN: 978-2-84586-767-3
(fr) John Mack, Les Zoulous, Granger frères, 1981, 48 p. ISBN: 978-0-88551-503-5
(fr) Jean Sévry, Chaka, empereur des Zoulous : histoire, mythes et légendes, L'Harmattan, 1991, 251 p. ISBN: 978-2-7384-0836-5

Discografia

(fr) Colenso Abafana Benkokhelo, Afrique du Sud : polyphonies Zulu, Buda Records, Paris, 1997 (CD)
(en) Spirit of the Zulu, Traditional Music Of The Zulu & North Sotho, The Gold Collection, 2005 (2 CD)

Filmografia

Zoulou, film britannique réalisé par Cy Endfield (1964)
L'Ultime Attaque (Zulu Dawn), film américain de Douglas Hickox (1979)
Ubuhle Bembali (La beauté des fleurs), film documentaire musical français d'Emmanuelle Bidou, Ministère de la culture et de la communication, Centre national de la cinématographie, Paris, 2002, 57’ (VHS)
Amours zoulous, film documentaire français d'Emmanuelle Bidou, 2004 ?, 52'
Shaka Zulu, feuilleton télévisé sud-africain (William C. Faure; écrit par Joshua Sinclair pour la South African Broadcasting Corporation, SABC - 1986).

Chaka
Royaume zoulou
KwaZulu
Zoulouland, le territoire
Zoulouland, une bande-dessinée retraçant l'histoire de la guerre anglo-zouloue ainsi que l'histoire de Chaka Zulu.
Zoulou
Démographie de l'Afrique du Sud
Liste des groupes ethniques d'Afrique
Tokoloshe

Ligams extèrnes

(en) Zulu Information (Arts & Life in Africa, The University of Iowa)
(en) Chronology for Zulus in South Africa (fiche du Haut Commissariat des Nations unies pour les réfugiés, 2004)
(fr) Article de la revue Echogeo : « Le Référent Zoulou omniprésent », auteurs: Frédéric Giraut et alii, 2010)

[1] ↑

[2] .

[3] {{{títol}}}.

[ashforth-4] .

[5] ↑

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]