İçeriğe atla

Joseph de Maistre

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Joseph de Maistre
de Maistre y. 1810
Tam adıJoseph de Maistre
Doğumu1 Nisan 1753(1753-04-01)
Chambéry, Sardinya Krallığı
Ölümü26 Şubat 1821 (67 yaşında)
Torino, Sardinya Krallığı
Çağı18. yüzyıl felsefesi
BölgesiBatı felsefesi
OkuluMuhafazakârlık, monarşizm, klerikalizm, mistisizm
İlgi alanlarıSiyaset felsefesi, teoloji
Önemli eserlerConsidérations sur la France, Du Pape
Etkilendikleri
Etkiledikleri

Joseph de Maistre (Türkçe okunuşu: Jozef dö Mestr, 1 Nisan 1753 - 26 Şubat 1821),[1] Fransız Devrimi'nden hemen sonraki dönemde, sosyal hiyerarşi ve monarşiyi savunan Savoylu filozof, yazar, hukukçu ve diplomat. Fransa ile olan yakın kişisel ve entelektüel bağlarına rağmen Maistre, tüm hayatı boyunca, Savoy Senatosu üyeliği (1787-1792), Rusya büyükelçiliği (1803-1817) ve devlet bakanlığı (1817-1821) yaptığı Sardinya Krallığı'nın tebaası olarak yaşadı.[2]

Karşı aydınlanmanın önemli bir figürü olan Maistre,[3] monarşiyi hem ilahi olarak onaylanmış bir kurum hem de tek istikrarlı hükûmet biçimi olarak görüyordu.[4] Bourbon Hanedanı'nın Fransa tahtına geri getirilmesi ve Papa'nın dünyevi konularda nihai otoritesinin tesisi için çağrıda bulundu. Maistre, 1789 Fransız Devrimi'nin akabinde ortaya çıkan başıbozukluk ve yaşanan kanlı olaylardan, doğrudan doğruya Hristiyanlığın rasyonalist reddinin sorumlu olduğunu ileri sürdü.

Biyografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Maistre, 1753 yılında, o dönem Savoy Hanedanlığı tarafından yönetilen Sardinya-Piemonte Krallığı'nın bir parçası olan Savoy Dükalığı'na bağlı Chambéry'de dünyaya geldi. Maistre'in ailesi, Fransız ve İtalyan köklerine sahipti. Büyükbabası André (Andrea) Maistre'in annesi Margarita (kızlık soyadı Dalmassi) ve babası Francesco Nice'li idi. Büyükbabası (o zamanlar Savoy Hanedanı'nın yönetimindeki) Nice'te manifaturacılık ve meclis üyeliği yapmış; 1740'ta Chambéry'ye taşınan babası François-Xavier ise sulh hâkimliği ve senatörlük görevlerinde bulunduktan sonra, Sardinya-Piemonte Kralı tarafından kont unvanına layık görülmüştü. Anne tarafının soyadı Desmotz'du ve aile Rumilly'liydi. Subay olan küçük kardeşi Xavier ise ünlü bir yazardı.

Maistre, ilk olarak devrimden sonra ateşli bir biçimde savunuculuğunu yapacağı Cizvitlerin tedrisatından geçti. 1774 yılında Torino Üniversitesinde hukuk tahsilini tamamladıktan sonra, babasının izinden giderek 1787'de senatör oldu.

1774-1790 yılları arasında Chambéry'deki ilerici İskoç Riti Mason Locası'nın bir üyesi olan Maistre, esasen Fransa'da siyasi reformdan yanaydı ve bu yüzden Kral XVI. Louis'nin Genel Meclisi (États généraux) toplaması yönündeki baskı çabalarına destek veriyordu. Öte yandan, Genel Meclisin aristokrasiyi, din adamlarını ve halkı, Ulusal Kurucu Meclis olarak tek bir yasama organında birleştirme kararı Maistre'i oldukça telaşlandırdı. 4 Ağustos 1789'da çıkarılan Ağustos Kararnameleri'nin ardından Maistre, Fransa'daki siyasi olayların seyrine kati surette karşı çıktı. İhtilalden sonraki kaotik ortam, yeni fikirlere olan ilgi ve hoşgörüsünü tamamen sarsmıştı.

İhtilalden sonra Chambéry'ye giden Maistre, 1792'de Fransız Devrim Ordusu Chambéry'yi ele geçirince buradan ayrılarak Torino'ya gitti. Fakat kraliyet sarayında kendisine bir mevki temin edememesi sebebiyle ertesi sene geri döndü. Fransız kontrolündeki rejimi desteklememe karar alan Maistre, bu kez İsviçre'nin Lozan kentine yola çıktı. Burada Madame de Staël'in evindeki entelektüel toplantılarda siyaset ve teoloji üzerine tartışmalara katıldı ve bir karşı devrimci olarak yazarlık yolculuğuna başladı.

Maistre, Lozan'dan Venedik'e, oradan da Cagliari'ye geçti; Fransız ordularının Torino'yu ele geçirmesi üzerine, Sardinya Krallığı'nın kraliyet sarayı ve hükûmeti buraya taşınmıştı. Maistre'in Fransa'ya olan bağlılığı, Cagliari sarayında yükselmesine mâni oldu. 1802'de Çar I. Aleksandr tahttayken elçi olarak Sankt-Peterburg'a gönderildi. Diplomatik sorumluluklarının çok fazla olmaması, aristokrat ve varlıklı tüccar çevrelerinde sevilen bir sima hâline gelmesine olanak tanıdı. Öyle ki arkadaşlarından bazılarını Katolikliğe döndürdü ve siyaset felsefesi üzerine oldukça ses getiren eserlerini burada kaleme aldı.

Maistre'in diplomatik hatıratında ve kişisel yazışmalarında yer verdiği Rus yaşamına dair gözlemler, Tolstoy'un Savaş ve Barış romanına kaynaklık etmiştir. Napolyon'un yenilgiye uğraması neticesinde, Viyana Kongresi hükümlerince, Piemonte ve Savoy'un tekrar Savoy Hanedanı'nın hâkimiyetine girmesinin ardından, Maistre 1817'de Torino'ya geri döndü ve ölene kadar burada sulh hâkimliği ve devlet bakanlığı görevlerinde bulundu. 26 Şubat 1821'de öldü ve naaşı Cizvit kilisesine defnedildi.

Siyaset ve ahlak felsefesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Maistre, Considérations sur la France (Fransa Üzerine Düşünceler, 1797) adlı eserinde, Fransa'nın yeryüzünde iyilik ve kötülüğün yayılmasında başlıca araç olarak ilahi bir misyona sahip olduğunu iddia etti. 1789 Devrimi'ni; monarşinin, aristokrasinin ve genel olarak eski rejimin (ancien régime), Fransız medeniyetinin etkisini insanlığın yararına yönlendirmek yerine, 18. yüzyıl filozoflarının ateist doktrinlerini desteklemesinin sonucu olarak vuku bulan hikmetli bir hadise olarak yorumladı. Ona göre, Terör Dönemi'nde işlenen cürümler, hem aydınlanma düşüncesinin mantıksal bir sonucuydu hem de tanrısal bir cezaydı.

Maistre'in bir gravürü

Maistre, Du Pape (Papa Üzerine, 1819) adlı kitabında, hükûmeti rasyonel gerekçelerle meşrulaştırmaya yönelik her girişimin yalnızca mevcut hükûmetin meşruiyeti ve liyakati hakkında çözümsüz tartışmalara yol açacağını ve bunun da şiddet ve kaosla sonuçlanacağını belirtir. Ona göre yasalar, insan aklının ürünü değildir; kaynağını Tanrı'da bulur ve zamanla tekâmül eder. Sonuç olarak Maistre, hükûmetin meşruiyetinin tebaa tarafından sorgulanamaz ama aynı zamanda tebaayı da ikna eden temellere dayanması gerektiğini savunur. Savunmasına, siyasi otoritenin kaynağını dinden alması gerektiğini ve bu dinî otoritenin nihayetinde papaya ait olmasının zaruri olduğunu belirterek devam eder.

Maistre'in yazılarındaki yenilik, monarşik ve dinî otoriteyi coşkulu bir şekilde savunması değil, nihai otoritenin belirleyici eylemde bulunabilecek bir kişiye ait olması için gereken pratik ihtiyaçları belirlemesinin yanı sıra, bu otoritenin meşruiyetinin toplumsal temellerinin analizini de sunmasıdır. Maistre'in otorite sorununa ve meşruiyetine ilişkin analizi, Auguste Comte ve Henri de Saint-Simon gibi erken dönem sosyologların bazı kaygılarının habercisidir.

Soirées de St. Pétersbourg (1821), Platonik diyalog formunda yazılmış bir teodisedir. Maistre, kitabında kötülüğün ilahi planda bir yeri olduğu için var olduğunu öne sürer. Buna göre, masumların akan kanı, suçluların günahlarının kefareti olacak ve insanları Tanrı'ya yönlendirecektir. Maistre bunu, insanlık tarihinin gizemli olduğu kadar sorgulanamaz bir yasası olarak görür. Examen de la Philosophie de Bacon (Bacon Felsefesinin Tetkiki, 1836) ise Maistre'in yıkıcı aydınlanma düşüncesinin kaynağı olarak gördüğü Francis Bacon'un felsefesinin bir eleştirisidir.

Etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Joseph de Maistre'in kardeşi Xavier de Maistre ile birlikte tasvir edildiği Chambéry'deki heykeli

Maistre, Anglo-İrlandalı devlet adamı ve filozof Edmund Burke ile birlikte Avrupa muhafazakârlığının kurucularından biri olarak kabul edilir. Ancak onun otoriter muhafazakârlık anlayışı, 19. yüzyıldan başlayarak Burke'ün daha liberal muhafazakârlığına kıyasla etkisini yitirmiştir. Bununla birlikte, Maistre'in bir yazar ve polemikçi olarak sahip olduğu yetenekler, onun her dönem okunmasını sağlamıştır.

1910 tarihli Katolik Ansiklopedisi, Maistre'in üslubunu "güçlü, kıvrak, pitoresk" olarak tanımlar ve üslubundaki canlı mizahın onun dogmatik tavrını yumuşattığını belirtir.[5]

Émile Faguet, Maistre'i "azılı bir mutlakiyetçi, öfkeli bir teokrat, uzlaşmaz bir meşruiyetçi; papa, kral ve cellattan oluşan korkunç bir üçlünün havarisi, her zaman ve her yerde en zor, en dar ve en esnek dogmatizmin bayrak taşıyıcısı, Orta Çağ'dan karanlık bir figür, kısmen bilgili bir doktor, kısmen engizisyoncu, kısmen de cellat" olarak tasvir eder.

Ona hayran olanlar arasında, kendisini Savoylu karşı devrimcinin öğrencisi olarak gören ve düşünmeyi ondan öğrendiğini söyleyen şair Charles Baudelaire de vardır.[6] George Saintsbury, onu "tartışmasız on sekizinci yüzyılın en büyük düşünür ve yazarlarından biri" olarak nitelendirir.[7] Maistre, ayrıca İspanyol siyasi düşünür Juan Donoso Cortés ve daha sonra Fransız monarşist Charles Maurras ve onun karşı devrimci Fransız Eylem Hareketi üzerinde güçlü bir etki yaratmıştır.

Carolina Armenteros'a göre, Maistre'in yazıları sadece muhafazakâr siyasi düşünürleri değil, aynı zamanda ütopik sosyalistleri de etkiledi.[8] Auguste Comte ve Henri de Saint-Simon gibi ilk dönem sosyologlar, Maistre'in sosyal uyumun ve siyasi otoritenin kaynakları hakkındaki düşüncelerinin kendileri üzerindeki etkisini açıkça kabul ettiler.

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Joseph de Maistre | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022. 
  2. ^ "Batıya Yön Veren Metinler - Protestanlık Üzerine Düşünceler - Joseph de Maistre". dusuncetarihi.kapadokya.edu.tr. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
  3. ^ Masseau, Didier (2000). Les ennemis des philosophes: l'antiphilosophie au temps des lumières (Fransızca). Albin Michel. ISBN 978-2-226-11663-5. 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  4. ^ Alibert, Jacques (1990). Joseph de Maistre: état et religion (Fransızca). Téqui. ISBN 978-2-85244-985-5. 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  5. ^ "Joseph-Marie, Comte de Maistre". 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Baudelaire, Charles; Smith, T. R. (Thomas Robert) (1919). Baudelaire : his prose and poetry. The Centre for 19th Century French Studies - University of Toronto. New York : Boni and Liveright. 
  7. ^ "A short history of French literature (from the earliest texts to the close of the nineteenth century)". HathiTrust (İngilizce). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022. 
  8. ^ Armenteros, Carolina (7 Temmuz 2011). The French Idea of History: Joseph de Maistre and His Heirs, 1794-1854 (İngilizce). Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4943-7. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Joseph_de_Maistre&oldid=32619551" sayfasından alınmıştır