Man Adası

Man Adası
Manca: **Ellan Vannin**
**Isle of Man**
Man Adası Manca: Ellan Vannin; Isle of Man
	Bayrak Arma
	Slogan; Latince: Quocunque Jeceris Stabit (Latince); Whithersoever you throw it, it will stand. (İngilizce)
	Millî marş; "O Land of Our Birth"; "Manca: Arrane Ashoonagh dy Vannin" (Manca) Kraliyet marşı; "God Save the King"
Başkent	Douglas Manca: (Doolish)
En büyük	Başkent
Resmî dil(ler)	İngilizce, Manca
Demonim	Manx
Hükûmet	Anayasal monarşi altında parlamenter demokrasi
• Lord of Mann
• Lord of Mann	III. Charles
• Vali	Richard Gozney
• Başbakan	Howard Quayle
• Tynwald Başkanı	Stephen Rodan
Tarihçe
• Britanya'ya bağlı ada
• Britanya'ya bağlı ada	1765
• Su (%)	0
Nüfus
• 2011 sayımı	84.497
GSYİH (SAGP)	2014 tahminî
• Toplam	4,51 milyar $
• Kişi başına	84.600 $
İGE (2010)	0.849; çok yüksek · 14.
Para birimi	İngiliz sterlini1 (GBP)
Zaman dilimi	UTC+0 (GMT)
• Yaz (YSU)	UTC+1
Telefon kodu	+44 (STD kodu (0) 1624)
İnternet alan adı	.im
	Man Adası kendi sterlin banknotları ve madeni paralarını çıkarır.;

Man Adası (İngilizce: Isle of Man, Manca: Ellan Vannin), İrlanda Denizi'nde, Britanya Adaları'nın coğrafî merkezinde yer alan ada. Birleşik Krallık'a dâhil olmamakla beraber Taç Toprakları olarak kraliyete bağlıdır. (İngilizce: crown dependency).

Köken bilimi

Ada günümüzdeki adını tarihî Mann Krallığı'ndan alır. Bir iddiaya göre Mann adı, adayı koruduğuna inanılan Manannán mac Lir adlı Kelt deniz tanrısının adından gelir.^[3]

Tarihçe

Man Adası ilk kez 8. yüzyılda Viking yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlandı. 1079'da Godred Crovan tarafından Mann ve Adalar adlı Nors krallığı kuruldu. 1266'da Norveç Kralı IV. Magnus tarafından Perth Antlaşması uyarınca İskoçya'ya bırakıldı. 14. yüzyılda İngiliz egemenliğine girdi ve 1765'te Birleşik Krallık'a bağlandı.

Yönetim

Man Adası iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Krallık'a bağlıdır. Birleşik Krallık Kralı III. Charles aynı zamanda Man Adası'nın devlet başkanıdır. Kralın adada kullanılan unvanı "Man'ın Efendisi"dir. Bu unvan her iki cinsiyet için de kullanılabilir. Bununla birlikte Birleşik Krallık ve Hindistan kraliçesi Victoria, "Man'ın Hanımefendisi" unvanını kullanmayı yeğlemiştir.

Adanın resmî olarak yönetimi devlet başkanı olan kraliçenin vekili konumundaki bir valiye (İngilizce: Lieutenant Governor) bağlıdır; fakat son zamanlarda bu merci, adanın yürütme organı olmaktan çıkmış ve daha çok seremoniler ile ilişkili devlet başkanı rolünü almıştır.

Resmî olarak Man Adası egemenliği, adı Tynwald olan, bir parlamentoya dayanır. Tynwald'ın 1000 yılı aşkın bir geçmişi olduğu ve dünyada en eski parlamento tipindeki yasama organı olduğuna dair belgeler bulunmaktadır. Tynwald Parlamentosu'nun iki bölümü bulunur: House of Keys (Anahtarlar Evi) ve Yasama Konseyi. Anahtarlar Evi 5 yılda bir yapılan seçimle gelen 24 mebus üyeden oluşur. Yasama Konseyi ise Tynwald Başkanı, Başsavcı (Attorney-General), Anglikan Sodor ve Man Başpiskoposu, 3 tayinle seçilmiş kişi ve Anahtarlar Evi tarafından seçilen 8 mebustan oluşur. Genellikle Man Adası yasama organı Birleşik Krallık Parlamentosu'ndan geçen yasaları aynen kabul eder; ama bazı konularda özerk yasalar çıkarır. Örneğin; Man Adası asgarî evlenme ve otomobil kullanabilme yaşı 16'dır (Birleşik Krallık'taysa 18)

Tynwald'da çoğunluğu bulunan parti başkanı bir Man Adası Hükümeti oluşturur. Man Adası Hükûmeti Başkanı, seçtiği Bakanlar Heyeti ve Man Adası devlet daireleri başkanları ile birlikte adanın yürütme mercileridir.^[4]

Man Adası, Avrupa Birliği üyesi değildir; ancak AB ile yapılan anlaşmalar uyarınca sınırlı şekilde gümrüksüz mal dolaşımına izin verilmektedir. AB vatandaşları adada serbestçe seyahat ve ikâmet edebilir; ama çalışamaz. Man Adası vatandaşlarının da AB'de çalışması sınırlandırılmıştır.^[5] Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılmasının ada üzerinde ne etkiye sahip olacağı belirsizdir.^[6]

Man Adası bayrağı ve devlet arması bir üçgen şeklini alan üç bacak göstermektedir. Man Adası kuyruksuz kedisi ile meşhurdur. Bu üç bacaklı şekil ve kedilerin neden kuyruksuz olduğuna dair birçok yerel efsane vardır.

Ekonomi

Man Adası, düşük vergilere sahip bir ekonomidir. Adada değer artış kazancı vergisi, varlık vergisi, damga vergisi ve veraset vergisi uygulanmamaktadır.^[7] Uygulanan en yüksek gelir vergisi oranı %20'dir.^[8] Neredeyse her türlü gelir için kurumlar vergisi %0'dır, bunun istisnası %10 vergi alınan bankaların elde ettiği kâr ve adada yer alan taşınmaz maldan elde edilen gelirdir.^[9]^[10] Bu nedenle ada vergi cenneti olarak ünlenmiş, buna karşılık olarak onlarca ülkeyle vergi bilgisi değişimi antlaşmaları imzalayıp 2009 yılında OECD tarafından uluslararası vergi standartlarına uygunluğu gösteren beyaz listeye eklenmiştir.^[11]

Adanın gayri safi yurt içi hasılasına en büyük katkı adada yürütülen offshore bankacılık dolayısıyla finans sektörü tarafından sağlanmaktadır. Işıkçılık başta olmak üzere üretim ve turizm sektörleri ada ekonomisine katkıda bulunan diğer sektörlerdir. Tarım ve balıkçılık tarihsel olarak önem arz etse de ekonomiye katkıları azalmıştır.^[11]^[12]

Kaynakça

^ "National income" (İngilizce). Man Adası Hükûmeti. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ "GDP Per Capita (PPP)" (İngilizce). CIA World Factbook. 23 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ Kaynak: Man Adası hakkında bilgilerinin toplanmış olduğu ciddi ve inanılır İnternet sitesinin adanın adı hakkındaki bölümü: http://www.isle-of-man.com/manxnotebook/history/name_man.htm 28 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim tarihi: 17.5.2009)
^ http://www.gov.im/ 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Man Adası hükûmetinin resmî internet sitesine ve Man Adası bilgi kılavuzunda hükûmet maddesine http://www.iomguide.com/government.php 1 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bakınız.
^ "Manx government explanation of Protocol 3" (PDF). Gov.im. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
^ "Legislating for the United Kingdom's withdrawal from the European Union" (PDF). Department for Exiting the European Union. 30 Mart 2017. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ "Financial Services Sector - Isle of Man. Where You Can". Gov.im. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
^ "Interview With Brian Donegan, Director Of Foreign Investment, Isle Of Man Government". OnlinePersonalsWatch. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2013.
^ "New Assessor of Income Tax – Isle of Man Government". Gov.im. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
^ "Forget Monaco: Isle of Man cuts tax to tempt super-rich – Tax, Money". Money.independent.co.uk. 10 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
^ ^a ^b "Kılıçdaroğlu'nun bahsettiği Man Adası hakkında merak edilenler". BBC Türkçe. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.
^ "Banking Sector of the Isle of Man". Thebanks.eu. 11 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Man Adası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Yarı özerk Man Adası Hükümetinin resmî websitesi 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)(Erişim tarihi:17.5.2009).
Man Adası kılavuzu 1 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)(Erişim tarihi:17.5.2009).
Man Adası ile ilişkili konular için özel websitesi 23 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)(Erişim tarihi:17.5.2009).

[1] "National income" (İngilizce). Man Adası Hükûmeti. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[2] "GDP Per Capita (PPP)" (İngilizce). CIA World Factbook. 23 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[3] Kaynak: Man Adası hakkında bilgilerinin toplanmış olduğu ciddi ve inanılır İnternet sitesinin adanın adı hakkındaki bölümü: http://www.isle-of-man.com/manxnotebook/history/name_man.htm 28 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim tarihi: 17.5.2009)

[4] ttp://www.gov.im/ 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Man Adası hükûmetinin resmî internet sitesine ve Man Adası bilgi kılavuzunda hükûmet maddesine http://www.iomguide.com/government.php 1 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bakınız.

[5] "Manx government explanation of Protocol 3" (PDF). Gov.im. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[GRBWP-6] "Legislating for the United Kingdom's withdrawal from the European Union" (PDF). Department for Exiting the European Union. 30 Mart 2017. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[7] "Financial Services Sector - Isle of Man. Where You Can". Gov.im. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.

[opw-8] "Interview With Brian Donegan, Director Of Foreign Investment, Isle Of Man Government". OnlinePersonalsWatch. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2013.

[9] "New Assessor of Income Tax – Isle of Man Government". Gov.im. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[10] "Forget Monaco: Isle of Man cuts tax to tempt super-rich – Tax, Money". Money.independent.co.uk. 10 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[bbc-11] "Kılıçdaroğlu'nun bahsettiği Man Adası hakkında merak edilenler". BBC Türkçe. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.

[12] "Banking Sector of the Isle of Man". Thebanks.eu. 11 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

g t d Birleşik Krallık'ın ülkeleri ve toprakları
Ülkeler	İngiltere İskoçya Galler Kuzey İrlanda
Taç Toprakları	Guernsey Jersey Man Adası
Denizaşırı topraklar	Ağrotur ve Dikelya¹ Anguilla Bermuda Britanya Antarktika Toprakları² Cayman Adaları Cebelitarık Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları Britanya Antarktika Toprakları Britanya Hint Okyanusu Toprakları Britanya Virjin Adaları Montserrat Pitcairn Adaları Saint Helena Turks ve Caicos Adaları
¹ Egemen Üs Bölgesi. ² Antarktika Antlaşması'na bağlı olarak egemenliği tartışmalı.

g t d Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler
Avrupa	Ağrotur ve Dikelya Guernsey Birleşik Krallık İrlanda ² Malta ² Man Adası Jersey
Amerika	Anguilla Antigua ve Barbuda Bahamalar Barbados Bermuda Britanya Virjin Adaları Cayman Adaları Dominika Falkland Adaları Grenada Guyana Jamaika Montserrat Saint Kitts ve Nevis Saint Lucia Saint Vincent ve Grenadinler Surinam Trinidad ve Tobago Turks ve Caicos Adaları Virjin Adaları
Asya	Bangladeş Bhutan Brunei Endonezya Hong Kong Hindistan Japonya Kıbrıs Cumhuriyeti¹ ² Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti¹ ³ Makao Malezya Maldivler Nepal Pakistan Singapur Sri Lanka Tayland
Afrika	Botsvana Esvatini Güney Afrika Cumhuriyeti Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları Kenya Lesotho Malavi Mauritius Namibya Saint Helena Seyşeller Tanzanya Uganda Zambiya Zimbabve
Okyanusya	Avustralya Doğu Timor Fiji Kiribati Nauru Niue Papua Yeni Gine Pitcairn Adaları Samoa Solomon Adaları Tonga Tuvalu Yeni Zelanda
Bağımlı ülkeler italik yazılmıştır. ¹Tamamı Asya'da olmasına rağmen kültürel özellikleri Avrupa'ya benzediğinden Avrupa Birliği'ne üyedir. ²Avrupa Birliği'ne üye. ³Sınırlı tanınmış olan devlet.