I. Osroes
| I. Osroes Partça: 𐭇𐭅𐭎𐭓𐭅 | |
|---|---|
| Kralların kralı | |
,_Ecbatana_mint.jpg) I. Osroes'in gümüş sikkesi, Ekbatan basımı. | |
| Part kralı | |
| Hüküm süresi | 109–116 |
| Önce gelen | II. Pakorus |
| Sonra gelen | Partamaspates |
| Hüküm süresi | 117–129 |
| Önce gelen | Partamaspates |
| Sonra gelen | III. Vologases |
| Ölüm | 129 |
| Çocuk(lar)ı | Partamaspates |
| Hanedan | Arşaklılar |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Osroes, Part İmparatorluğu'nun batı kısmını 109'dan 129'a kadar bir yıllık bir kesintiyle yöneten daha sonraki dönemde Part tacında hak iddia eden Part kralıydı. Hükümdarlığının büyük bölümünde rakip kral III. Vologases (h. 110-147) doğu kısmını yönetiyordu. 116 yılında I. Osroes, Roma İmparatoru Trajan'ın (h. 98-117) istilası sırasında kısa bir süreliğine tahtından indirilmiş ve yerine oğlu Parthamaspates tahta çıkmıştır. Ertesi yıl Trajan'ın ölümü sonrası I. Osroes, Part soyluları tarafından yeniden tahta geçirilmiştir. 129'da III. Vologases tarafından iktidardan uzaklaştırılmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]109'da I. Osroes, Part kralı II. Pakorus'a (h. 78-110) tahta çıkmak için isyan etmiştir.[1] II. Pacorus'un oğlu III. Vologases'in (h. 110-147) hükümdarlığı sırasında, Osroes Mezopotamya da dahil olmak üzere imparatorluğun batı kısmını ele geçirmeyi başarmış, III. Vologases ise doğuda hüküm sürmüştür.[2][3] 113 yılında I. Osroes, III. Vologases'in kardeşi Axidares'i görevden alarak, Axidares'in kardeşi Parthamasiris'i Ermenistan kralı olarak atayarak Romalılarla yapılan Rhandeia Antlaşması'nı ihlal etmiştir.[2][4] Bu, Roma imparatoru Trajan'a (h. 98-117) Part bölgesini işgal etme bahanesi ve III. Vologases ile I. Osroes arasında devam iç savaştan yararlanma imkanı vermiştir.[2][3] 114 yılında Trajan Ermenistan'ı fethetmiş ve onu bir Roma eyaleti haline getirmiştir.[4] 116 yılında Trajan, Partların başkentleri Seleukia ve Tizpon'u ele geçirmiştir.[5] Trajan, Basra Körfezi'ne kadar ulaşmış ve burada Harakini'nin Part vasalı hükümdarı VII. Attambelos'u haraç ödemeye zorlamıştır.[6][7] Partların ayaklanmasından korkan Trajan, I. Osroes'in oğlu Parthamaspates'i Tizpon'daki tahta oturtmuştur.[6][8] Seferi sırasında Trajan, 129 yılında iki güç arasında barış anlaşması imzalanana kadar Romalı esir olarak kalan I. Osroes'in kızını ele geçirmiştir.[9]
Trajan'ın kazanımları kısa sürmüştür. Fethedilen tüm bölgelerde isyanlar meydana gelmiş; Babilliler ve Yahudiler Romalıları Mezopotamya'nın dışına itmiş ve Sanatruk komutasındaki Ermeniler Romalılara sorun yaratmıştır.[10] Trajan'ın 117'deki ölümünün ardından Partlar Parthamaspates'i tahttan indirdiler ve I. Osroes'i yeniden tahta çıkardılar.[6] Trajan'ın halefi Hadrianus (h. 117-138) Trajan'ın doğudaki fetihlerinin kalıntılarından vazgeçti ve Part prensi Vologases'in Ermenistan'ın yeni kralı olduğu Rhandeia Antlaşması'nı kabul etti.[11] Part İmparatorluğu'nun batı kısmının zayıflamış durumu, (doğu bölgelerine dokunulmamış olan) III. Vologases'e, I. Osroes tarafından ele geçirilen kaybedilen toprakları geri alma fırsatını vermiştir.[3] 129 yılında Vologases III sonunda Osroes I'i iktidardan uzaklaştırmayı başarmıştır.[1][12]
Madeni para
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gümüş paralarının ön yüzünde I. Osroes, saçları demetler halinde ve diadem takmış halde tasvir edilmiştir.[13] Ancak bronz sikkelerinde kancalı bir tiara ve yan tarafında bir boynuz ile tasvir edilmiştir.[13] I. Osroes'in sikkeleri, adaşı Elamais hükümdarı Osroes'in sikkelerine çok benzemektedir, bu da bilim adamlarının bunların aynı kişi olabileceğini öne sürmesine yol açmıştır.[14][15] Diğer bir olasılık ise Elamais hükümdarı Osroes'in Partlı I. Osroes'in sikkelerini kopyalamış olmasıdır.[14][15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Dąbrowa 2012, ss. 176, 391.
- ^ a b c Dąbrowa 2012, s. 176.
- ^ a b c Gregoratti 2017, s. 133.
- ^ a b Chaumont 1986, ss. 418–438.
- ^ Dąbrowa 2012, s. 176; Gregoratti 2017, s. 133; Kettenhofen 2004
- ^ a b c Kettenhofen 2004.
- ^ Hansman 1998, ss. 363–365.
- ^ Bivar 1983, s. 91.
- ^ Madreiter & Hartmann 2020, s. 9.
- ^ Gregoratti 2017, s. 133; Chaumont 1986, ss. 418–438; Dąbrowa 2012, s. 176
- ^ Badian 2002, s. 458; Chaumont 1986, ss. 418–438; Dąbrowa 2012, s. 176
- ^ Kia 2016, s. 203.
- ^ a b Olbrycht 1997, s. 33.
- ^ a b Hansman 1998, s. 373-376.
- ^ a b Rezakhani 2013, s. 775.
- Genel
- Badian, Ernst (2002). "Hadrian". Encyclopaedia Iranica, Vol. XI, Fasc. 4. s. 458.
- Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran Under the Arsacids". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 21-99. ISBN 0-521-20092-X.
- Chaumont, M. L. (1986). "Armenia and Iran ii. The pre-Islamic period". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. ss. 418-438.
- Chaumont, M. L.; Schippmann, K. (1988). "Balāš". Encyclopaedia Iranica, Vol. III, Fasc. 6. ss. 574-580.
- Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press. ss. 1-432. ISBN 978-0-19-987575-7. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2019.
- Gregoratti, Leonardo (2017). "The Arsacid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. ss. 1-236. ISBN 9780692864401.
- Hansman, John F. (1998). "Elymais". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 4. ss. 373-376.
- Kettenhofen, Erich (2004). "Trajan". Encyclopaedia Iranica. ss. 418-438.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912. (2 cilt)
- Madreiter, Irene; Hartmann, Udo (2020). "Women at the Arsacid court (draft)"
. E. Carney / S. Müller, the Routledge Companion to Women and Monarchy in the Ancient Mediterranean. ss. 1-15. - Olbrycht, Marek Jan (1997). "Parthian King's tiara - Numismatic evidence and some aspects of Arsacid political ideology". Cilt 2. ss. 27-61.
- Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids. I. Fire Cult and Kingly Glory". ss. 91-106.
- Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.