İçeriğe atla

Billy Hayes (yazar)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Billy Hayes
DoğumWilliam Hayes
3 Mayıs 1947 (77 yaşında)
New York
MilliyetAmerikan
EğitimMarquette Üniversitesi
MeslekYazar, oyuncu ve yönetmen

Billy Hayes (3 Nisan 1947; New York, ABD), Amerikalı yazar, oyuncu, yönetmen ve hüküm giymiş uyuşturucu kaçakçısıdır. Haşhaş kaçakçılığından hüküm giydikten sonra bir Türk hapishanesinde yaşadıklarını ve hapishaneden kaçışını anlatan otobiyografik kitabı Midnight Express ile tanınmaktadır ve aynı zamanda aynı isimli kitaptan uyarlanan Geceyarısı Ekspresi filminin gerçek kahramanıdır. Kendisi, ABD dışındaki hükûmetlerin uyuşturucu kaçakçılığına karşı başlattığı baskının ardından, yurt dışındaki hapishanelerde uyuşturucu kaçakçılığından hüküm giymiş yüzlerce ABD vatandaşından biriydi.[1]

Türkiye'de Tutuklanması ve Kaçışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayes, 7 Ekim 1970 tarihinde Türkiye'den dört pound (1.81 kg) esrar kaçırmaya çalışırken yakalanmıştır. Başlangıçta bir Türk hapishanesinde dört yıl iki ay hapis ile cezalandırıldı. Tahliye tarihine haftalar kala, yetkili makamların kendisini esrar bulundurmak yerine kaçakçılık suçundan müebbet hapis cezasına çarptırılacağını öğrendi.[2]

Hayes, Sultanahmet Cezaevi'nde bir gece geçirdikten sonra[3] İstanbul'daki Bayrampaşa Cezaevi'ne sevk edildi.[4] Hapishanede yaşanan bir olayın ardından 1972 yılında 'tımarhane' olarak tanımlanan Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'ne nakledildi. ABD Dışişleri Bakanlığı çeşitli vesilelerle Türkiye'ye yargılamanın ABD'ye devredilmesi için baskı yapmıştır. Dışişleri Bakanı Melih Esenbel, ABD'nin bir Türk mahkemesi tarafından verilen cezaya itiraz edecek durumda olmadığını belirtmiştir.[5] Yetkililere, Hayes’in fiziksel veya ruhsal sağlığının bozulması halinde insani gerekçelerle salıverilmesinin mümkün olabileceği söylenmiştir. Ancak, özel bir görüşmede Hayes, ABD'li diplomatlara Bakırköy'deki deneyiminin son derece travmatik olduğunu ve hastanenin erken tahliye için onay vereceğine inanmadığını belirtmiştir.[5] Ayrıca, erken tahliye girişimlerinin, daha cazip bir yarıaçık cezaevine nakledilme olasılığını tehlikeye atabileceğini düşündüğünü ifade etmiştir. 12 Mayıs 1975'te Anayasa Mahkemesi tüm uyuşturucu suçları için af ilan etmiş ve Hayes’in cezası müebbetten 30 yıla indirilmiştir; ardından, 11 Temmuz 1975'te İmralı Cezaevi'ne nakledilmiştir.

Dışişleri Bakanlığı'nın yayınladığı sınıflandırılmamış telgraflarda, ABD Büyükelçiliği ile Türkiye Konsolosluk İlişkileri Müdürü Vahap Aşıroğlu arasında yapılan görüşmelerde, Büyükelçiliğin Hayes'in muhtemelen Ekim 1978'de şartlı tahliye ile hapisten çıkacağına inandığı, bunun da pratikte yerel bir savcının Hayes'i istenmeyen kişi ilan ederek ülkeden sınır dışı edeceği anlamına geldiği belirtilmektedir.[6] Hayes, 2 Ekim 1975'te İmralı'dan kaçtı; gece bir kayıkla Bandırma'ya gidip halkın arasına karıştıktan sonra batıya doğru ilerleyerek Yunanistan sınırını geçti. İki haftadan fazla bir süre gözaltında tutuldu ve Türk ordusu hakkında yararlı bir istihbarata sahip olup olmadığının belirlenmesi amacıyla sorgulandı. Ardından, 20 Ekim'de Selanik'ten Frankfurt’a sınır dışı edildi. Frankfurt'ta ABD yetkilileri tarafından sorgulandıktan sonra birkaç gün Amsterdam’da kaldı ve ABD'ye dönerek üç haftayı aşkın bir sürenin ardından, 24 Ekim 1975’te Kennedy Havalimanı'na ulaştı.[7]

Kitap

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayes yaşadıklarını anlatan Midnight Express adlı bir kitap yazdı ve bu kitap daha sonra Brad Davis'in Hayes'i canlandırdığı 1978 yapımı aynı adlı filme uyarlandı. Film Alan Parker tarafından yönetilmiş ve senaryosu Oliver Stone tarafından yazılmıştır. Film, Hayes'in kitabında anlattıklarından farklıdır. Bu farklılıklar arasında Stone tarafından uydurulan ve Hayes'in hikayenin baş düşmanı olan gardiyan Hamidou “Ayı”yı öldürdüğü bir sahne de yer almaktadır. Gardiyan 1973 yılında tamamen başka bir kişi tarafından, Hamidou'nun mahkumu döverken ailesine hakaret ettiği, yeni tahliye olmuş bir mahkum tarafından öldürülmüştür ve bu olay Hayes'in gerçek kaçışından yıllar önce gerçekleşmiştir.

2010 yılında National Geographic'in Locked Up Abroad programının "The Real Midnight Express" başlıklı bölümünde[8] Hayes, Bayrampaşa cezaevine sevk edilişini ve sonunda Marmara Denizi'ndeki bir adada bulunan İmralı'dan kaçışını tamamen doğru bir şekilde anlatmıştır. Hayes o zamandan beri Midnight Return (Geceyarısı Ekspresinden Kaçış) ve The Midnight Express Letters - from a Turkish Prison, 1970-1975 (Geceyarısı Ekspresi Mektupları - Bir Türk Hapishanesinden, 1970-1975) adlı devam kitaplarını yazmıştır.

Geceyarısı Ekspresi filmi üzerine yapılan röportaj

[değiştir | kaynağı değiştir]

1999 Cannes Film Festivali sırasında Türk reklamcı Alinur Velidedeoğlu tesadüfen Hayes'le tanıştı ve Midnight Express filmi üzerine bir röportaj yaptı. Hayes, film uyarlamasının bazı bölümlerinden, özellikle de tüm Türklerin kötü gösterilmesinden duyduğu hayal kırıklığını ve Türkiye'nin imajının filmden olumsuz etkilenmesinden duyduğu üzüntüyü dile getirdi.[9] Hayes ayrıca Türkiye'ye ve İstanbul şehrine de sevgi gösterilerinde bulundu. O zamana kadar hakkındaki Interpol yakalama kararı kaldırılmış olmasına rağmen Hayes, geri dönmek istemesine rağmen, filmin yarattığı olumsuz tanıtımdan dolayı birçok Türk'ün kendisini suçlayabileceği endişesiyle bunu yapmakta tereddüt ettiğini belirtti.[10] Video YouTube üzerinden erişime açılmıştır.[11][12]

En sonunda Hayes'in Türkiye'den çıkışını yasaklayan karar askıya alındı ve 14 Haziran 2007 tarihinde Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) tarafından düzenlenen 2. İstanbul Demokrasi ve Küresel Güvenlik Konferansı'na katılmak üzere Türkiye'ye dönmesine izin verildi. Hayes, “yazdığı kitap için değil ama Oliver Stone'un senaryosunu yazdığı film için özür dilemek ve ‘telafi etmek’ amacıyla geri dönmenin kendisi için önemli olduğunu" söyledi. Hayes bir basın toplantısında gazetecilere 'Film Türk halkının hak ettiği bir film değildi' dedi ve "filmin Türkiye'ye haksız bir şekilde kasvetli bir portre çizdiğini" belirtti.[10]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Americans Abroad: The Jail Scene". Time. 13 Nisan 1970. 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2009. 
  2. ^ Quinn, Karl (24 Mart 2015). "Billy Hayes: Convicted drug smuggler tells the true story behind Midnight Express". The Sydney Morning Herald. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  3. ^ Midnight Return: The Story of Billy Hayes and Turkey. Documentary directed by Sally Sussman Morina, 2016, (01:22:35-39)
  4. ^ INTERVIEW WITH WILLIAM HAYES/CODEL MURPHY / 030925Z MAY 74 31 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. State Department, Ankara, May 1974.
  5. ^ a b HAYES CASE / 190938Z MAR 75 18 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. State Department telegram, Ankara, March 1975.
  6. ^ BILATERAL AGREEMENT FOR REPATRIATION OF FOREIGN NATIONAL PRISONERS TO COMPLETE SENTENCING IN OWN COUNTRY / 091243Z MAY 75 18 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. State Department, Ankara, May 1975
  7. ^ "Escapee From Turkey Describes Return". www.nytimes.com (İngilizce). 27 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2024. 
  8. ^ [1]Locked Up Abroad: The Real Midnight Express
  9. ^ "Hayes'in Pişmanlığı". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010. 
  10. ^ a b Handelman, Stephen, "Revisiting the land of 'Midnight Express'" 2 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Toronto Star, June 24, 2007
  11. ^ YouTube'da Interview
  12. ^ YouTube'da Interview Part 2
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Billy_Hayes_(yazar)&oldid=34256917" sayfasından alınmıştır