Jan II van Avesnes

Jan I / Jan II
	1248-1304
Graaf van Henegouwen
Periode	1280-1304
Voorganger	Margaretha I van Vlaanderen
Opvolger	Willem I de Goede
Graaf van Holland en Zeeland
Periode	1299-1304
Voorganger	Jan I van Holland
Opvolger	Willem III de Goede
Vader	Jan van Avesnes
Moeder	Aleid van Holland
Dynastie	Huis Avesnes
	; Wapen van Jan als graaf van Henegouwen en Holland.

Jan II van Avesnes (1247 – Valenciennes, 22 augustus 1304), was als Jan I van Avesnes graaf van Henegouwen van 1280 tot 1304 en als Jan II van Avesnes graaf van Holland en Zeeland van 1299 tot 1304.

Jan was de oudste zoon van Jan van Avesnes (zoon van Margaretha van Constantinopel) en Aleid van Holland (dochter van graaf Floris IV van Holland). Zijn vader Jan en zijn grootmoeder Margaretha hadden een lange strijd gevoerd over de verdeling van de goederen van Margaretha. Daaruit volgde dat vader Jan Henegouwen zou erven, maar omdat hij voor Margaretha overleed, ging dit recht over op Jan II. Jan II sloot voor alle zekerheid in 1272 een verbond met zijn neef Floris V van Holland tegen Margaretha. Daarmee werd het verbond van hun vaders voortgezet. Koning Rudolf van het Heilige Roomse Rijk, erkende Jans rechten in 1275. In 1277 wees Rudolf Jan bovendien aan als erfgenaam van Floris, indien die kinderloos zou overlijden. In februari 1280 volgde hij Margaretha op in Henegouwen, die het graafschap Vlaanderen reeds in 1278 had afgestaan aan haar zoon uit haar tweede huwelijk, Gwijde van Dampierre.

Jan I hervatte meteen de strijd van zijn vader om Rijks-Vlaanderen. Om de oorlog te financieren hief hij hoge belastingen en nam hij ook kerkelijke bezittingen in beslag. De stad Valencijn kwam daarom in opstand tegen Jan. Zijn eigen broer, Willem, bisschop van Kamerijk, bestrafte Jan door een interdict over Henegouwen uit te spreken. Jan moest de oorlog tegen Vlaanderen daardoor beëindigen, zonder dat een van de partijen de overwinning had behaald. Valencijn stelde zich echter onder de bescherming van koning Filips IV van Frankrijk.

In 1295 kwam het tot besprekingen tussen Jan, Filips en Floris over een gezamenlijke aanpak van Vlaanderen. Deze politiek werd echter verstoord toen Floris in 1296 werd vermoord. Filips en Jan kwamen in 1296 wel tot een regeling met Valencijn, waardoor Jan het gezag over de stad weer terug kon krijgen. Toen op 1 augustus 1299 Wolfert I van Borselen, regent van Holland en schoonzoon van Jan, werd vermoord, riepen Dordrecht en de andere steden van Holland Jan te hulp. Het zal een onbewijsbaar vermoeden blijven dat achter deze daad Henegouwse agenten zaten. Jan kocht de loyaliteit van Dordrecht met de verlening van het stapelrecht.^[2] Hij nam de regering in handen en werd op 27 oktober officieel door de vijftienjarige graaf Jan I van Holland tot "ruwaard" benoemd voor de duur van vijf jaar. Twee weken later stierf de jonge graaf, officieel aan dysenterie, maar er deden natuurlijk ook kwade geruchten de ronde. Jan was zijn erfgenaam en werd in 1299 graaf van Holland. Voortaan was Holland in een personele unie met Henegouwen verenigd. De Duitse koning Albrecht I meende zich met de opvolging te moeten bemoeien: hij riep de onderdanen van de graaf op hun trouw aan Jan op te zeggen. Hij ging daarvoor naar Nijmegen, maar toen daar een Hollands leger naderde, zette hij zich op sienen peerde ende reet te lande, al dat hi mochte (augustus 1300).

Omdat Filips grote delen van Vlaanderen had bezet, kon Jan in 1301 eenvoudig de Vlaamsgezinde adelsfractie in Zeeland onderwerpen. Ook kon hij in dat jaar zonder problemen zijn broer Gwijde van Avesnes tot bisschop van Utrecht laten benoemen, maar na de Guldensporenslag had Vlaanderen weer het initiatief. In 1303 viel een Vlaams leger Zeeland binnen en in maart 1304 versloegen de Vlamingen onder Gwijde van Namen Jans zoon Willem op Duiveland. Bisschop Gwijde van Utrecht werd gevangengenomen en in Utrecht volgde een anti-Hollandse reactie. Holland en Zeeland zelf vielen grotendeels in handen van Gwijde van Namen of van Jan II van Brabant, die zich bij de aanvallers had gevoegd. Diezelfde zomer keerden de kansen. Op 11 augustus werd Gwijde van Namen definitief verslagen in de Slag bij Zierikzee door een Hollands-Franse vloot onder leiding van Reinier Grimaldi. Toen Jan overleed was zijn gezag in Holland en Zeeland vrijwel geheel hersteld.

Huwelijk en kinderen

Jan trouwde in 1270 met Filippa van Luxemburg. Het echtpaar kreeg de volgende kinderen:

Jan, graaf van Oostervant, ook Jan zonder Genade genoemd, gesneuveld aan Franse zijde tijdens de Guldensporenslag op 11 juli 1302, verloofd met Blanche van Frankrijk (1278-1305)
Hendrik (ovl. 1303), kanunnik in Kamerijk
Margaretha (ovl. 19 oktober 1342, begraven te Valencijn), getrouwd met Robert II van Artesië (zijn derde huwelijk)
Alix (ovl. 26 oktober 1317), getrouwd met Roger Bigod, 5e graaf van Norfolk
Isabella, (ovl. december 1305), getrouwd met Raoul van Clermont, heer van Nesle
Johanna, non in de abdij van Fontenelle
Willem, opvolger van zijn vader in Henegouwen en Holland
Jan, getrouwd met Margaretha, gravin van Soissons
Walram
Maria (1280–1354), getrouwd met hertog Lodewijk I van Bourbon
Simon
Mathilde, abdis van de abdij van Nijvel