Prawica
Prawica – określenie pochodzące z okresu rewolucji francuskiej, kiedy mianem prawicy określano ugrupowania przedstawicieli duchowieństwa, szlachty i arystokracji, które w Zgromadzeniu Narodowym zasiadały po prawej stronie sali, w opozycji do lewicy, czyli zasiadających po lewej stronie polityków żądających przemian społeczno-politycznych. Do końca XIX wieku prawica była kojarzona z grupami zachowawczymi domagającymi się utrzymania feudalnych przywilejów. Współcześnie do prawicy zalicza się partie o charakterze konserwatywnym, nacjonalistycznym, chadeckim, a niekiedy także liberalnym (gospodarczo, nie społecznie)[1][2].
Wartościami uznawanymi przez zwolenników prawicy za podstawowe wartości tejże ideologii są: ustanowienie i utrzymywanie hierarchicznego ładu społecznego, przywiązanie do tradycji i istniejącej hierarchii społecznej[3].
Pochodzenie nazwy
edytujTermin wywodzi się z okresu rewolucji francuskiej (1789), kiedy to w Zgromadzeniu Narodowym przedstawiciele szlachty, arystokracja i duchowieństwo zasiadali po prawej stronie sali, zaś po lewej politycy żądający przemian społecznych i politycznych (lewica).
Określenie prawica przez cały XIX w. było kojarzone z ugrupowaniami zachowawczymi, klerykalnymi, walczącymi o utrzymanie feudalnych przywilejów stanowych, zwalczającymi postępowe ruchy społeczne[1][4]. Termin prawica-lewica zaczął być szerzej używany w okresie hiszpańskiej wojny domowej lat 30. XX wieku[5].
Podział prawicy
edytujOkreślenie „prawica” pierwotnie odnosiło się do tradycyjnych konserwatystów, monarchistów i reakcjonistów, z czasem do prawicy zaliczani byli przedstawiciele nowo powstałych nurtów politycznych – neokonserwatyści, chadecy, fundamentaliści religijni, klasyczni liberałowie, nacjonaliści oraz na skrajnej prawicy: zwolennicy supremacji rasowej, faszyści[2][6][7]. Prawica jest zróżnicowana na tle gospodarczym, o ile pierwotnie prawica popierała poglądy broniące gospodarki feudalnej, to wraz z osłabianiem się tradycyjnych warstw społecznych, znaczna część prawicy zaczęła wspierać kapitalizm, zwłaszcza w świecie anglosaskim[potrzebny przypis]. Od XX wieku część prawicy szczególnie tej skrajnej odrzuca modele kapitalistyczne (w przypadku radykałów na rzecz m.in. korporacjonizmu czy faszyzmu[8]), z kolei bardziej umiarkowana prawica coraz częściej popiera neoliberalizm[9][10].
Inne znaczenie prawica ma w Stanach Zjednoczonych, gdzie kojarzona jest z tamtejszym ruchem konserwatywnym[11]. Taka definicja dominuje w polityce amerykańskiej od czasów rządów Ronalda Reagana w latach 80.[12]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Prawica. [w:] Portal Wiedzy [on-line]. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. (pol.).
- ↑ a b Roger Griffin. Fascism. Oxford, England: Oxford University Press, 1995. s. 8, 307.
- ↑ prawica, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-01-04].
- ↑ Rodney P. Carlisle. Encyclopedia of politics: the left and the right, cz.2. University of Michigan; Sage Reference, 2005, s. 693. ISBN 1-4129-0409-9.
- ↑ Charles Loch Mowat, Britain Between the Wars: 1918–1940 (1955) s. 577.
- ↑ Andrew Knapp and Vincent Wright (2006). The Government and Politics of France. Routledge. ISBN 978-0-415-35732-6.
- ↑ Iain McLean i Alistair McMillan, The Concise Oxford Dictionary of Politics, Right(-wing)...and for extreme right parties racism and fascism., s. 465, Oxford, 2009, ISBN 978-0-19-920780-0.
- ↑ Fascism, Comparison and Definition, Stanley Payne, University of Wisconsin Press, ISBN 0-299-08064-1, ISBN 978-0-299-08064-8, s. 19.
- ↑ Ball, T. and R. Bellamy, eds., The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought s. 610–612.
- ↑ Clark, William. Capitalism, not Globalism (University of Michigan Press, 2003) ISBN 0-472-11293-7, ISBN 978-0-472-11293-7.
- ↑ Sean Wilentz, The Age of Reagan: A History, 1974–2008 (2008)
- ↑ Jerome L. Himmelstein, To the right: The transformation of American conservatism' (1992).