Wikipedia

Mieczysław Jastrun

polski poeta i eseista (1903–1983)

Mieczysław Jastrun (ur. 29 października 1903 w Korolówce[1], zm. 22 lutego 1983 w Warszawie[1]) – polski poeta, prezentujący lirykę refleksyjno-filozoficzną i moralistyczną, tłumacz poezji francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej.

Mieczysław Jastrun
Ilustracja
Mieczysław Jastrun (1950)
Data i miejsce urodzenia

29 października 1903
Korolówka

Data i miejsce śmierci

22 lutego 1983
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

poezja

Ważne dzieła
  • Spotkanie w czasie
  • Mickiewicz
podpis
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej
Odznaka Nagrody Państwowej
Nagrody

Nagroda Miasta Łodzi (1946), Nagroda Polskiego PEN Clubu (1969), Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego (1972), nagroda miesięcznika „Odra” (1977)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj

Urodził się w Korolówce powiatu barszczowskiego woj. tarnopolskiego[2] w rodzinie żydowskiej, jako Mojsze (Mojżesz)[3] (w innej wersji Mieczysław[4]) Agatsztein, syn Józefa Agatsteina i Marii z domu Nisenshon[1]. Dzieciństwo spędził w Jodłowej, do szkoły powszechnej uczęszczał w Ryglicach, gdzie jego ojciec otworzył gabinet lekarski. Mieszkali w różnych miejscowościach, w których pracował jego ojciec. W latach 1915–1919 przebywał w Krakowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Z powodu wybuchu wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) przerwał naukę i zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Nie uczestniczył jednak w walkach, gdyż w tym czasie ciężko zachorował na tyfus. 9 marca 1920 wraz ze swoim starszym bratem Jerzym Stanisławem (późniejszy Jerzy Gierowski) przyjął chrzest w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Jodłowej[5]. Nie powrócił już do Krakowa, a ostatnie dwie klasy szkoły średniej ukończył w Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie. Mieszkał wtedy w Pleśnej, u swojej dawnej opiekunki (1921−1923). Po złożeniu egzaminu dojrzałości studiował polonistykę, germanistykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zadebiutował jako poeta wierszem Wielki wóz opublikowanym w miesięczniku „Skamander” (1925). W 1929 doktoryzował się u Stanisława Windakiewicza na podstawie rozprawy Stosunek Wyspiańskiego do Słowackiego.

Po ukończeniu studiów, pracował jako nauczyciel języka polskiego i propedeutyki filozofii w prywatnym gimnazjum w Kolbuszowej (1928−1929), następnie w Brześciu i w Społecznym Polskim Gimnazjum Męskim w Łodzi. Jego uczniami byli m.in. Jerzy Jochimek i Jerzy Pomianowski. Od 1929 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP), a w 1930 został członkiem Polskiego Pen Clubu. Po wyjeździe z Tarnowa utrzymywał kontakt z miastem, gdzie spotykał się z innym literatem – Romanem Brandstaetterem. Rozwijał swą twórczość literacką ogłaszając liczne wiersze, artykuły i przekłady poetyckie w językach obcych w wielu czasopismach, m.in. w Wiadomościach Literackich, Skamandrze, Gazecie Literackiej, Okolicy Poetów, Kamenie czy Ateneum.

Po wybuchu II wojny światowej przedostał się w grudniu do okupowanego przez Sowietów Lwowa. Tam zajmował się pracą translatorską z klasyki rosyjskiej i ukraińskiej i brał udział w redagowaniu podręczników szkolnych w języku polskim. 17 września 1940 wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[6].

Po zajęciu Lwowa przez III Rzeszę w 1941 powrócił do Warszawy i włączył się w nurt tajnego nauczania oraz nawiązał współpracę z prasą konspiracyjną używając pseudonimu Jan Klonowicz. Aby uniknąć aresztowania przez Gestapo, przeniósł się do Międzylesia (lipiec 1944). Jeszcze przed zakończeniem wojny osiadł w Lublinie, gdzie pisał do tygodnika „Odrodzenie” (do 1949) oraz pracował w redakcji „Wsi” i „Rzeczpospolitej”.

Jesienią 1945 wyjechał do Łodzi. Wstąpił do PPR; pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Kuźnicy”, w której ogłaszał swoje utwory. Po 1947 był autorem utworu pt. Tren na śmierć generała Świerczewskiego[7]. Od 1949 mieszkał na stałe w Warszawie; rok później ożenił się z poetką Mieczysławą Buczkówną (1924−2015), z którą miał syna Tomasza (ur. 1950). Mieczysław Jastrun kontynuował pracę artystyczną publikując swoje utwory w wielu czasopismach i wydawnictwach. Prowadził także wykłady z poezji współczesnej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1957, po niedopuszczeniu przez Władysława Gomułkę wydawania miesięcznika literackiego „Europa”[8], którego był współzałożycielem, wystąpił z PZPR. Należał do sygnatariuszy Listu 34 – pisarzy i uczonych występujących w obronie wolności słowa (1964). W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[9]. 23 sierpnia 1980 dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[10].

Życie prywatne

edytuj

Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była tłumaczka – Krystyna Bilska (1904–1975), drugą zaś, poetka – Mieczysława Buczkówna (1924–2015)[11], z którą miał syna, prozaika Tomasza Jastruna[12].

 
Grób Mieczysława Jastruna

Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 169-2-11)[13].

Twórczość

edytuj

Poezja

edytuj
  • Spotkanie w czasie, wyd. Ferdynand Hoesick, Warszawa 1929.
  • Dzieje nieostygłe (1935).
  • Strumień i milczenie, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Kraków 1937.
  • Godzina strzeżona, Związek Zawodowy Literatów Polskich, Lublin 1944.
  • Rzecz ludzka, „Książka”, Warszawa 1946.
  • Sezon w Alpach i inne wiersze, „Książka”, Kraków 1948.
  • Barwy ziemi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1951.
  • Poemat o mowie polskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952.
  • Poezja i prawda, Czytelnik, Warszawa 1955.
  • Genezy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
  • Większe od życia, Czytelnik, Warszawa 1960.
  • Intonacje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
  • Strefa owoców, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
  • W biały dzień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
  • Godła pamięci, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
  • Wyspa, Czytelnik, Warszawa 1973.
  • Błysk obrazu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
  • Scena obrotowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
  • Punkty świecące, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
  • Wiersze z jednego roku, Czytelnik, Warszawa 1981.
  • Fuga temporum, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.

Eseje, szkice biograficzne, teksty o literaturze

edytuj
  • Mickiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1949.
  • Poeta i dworzanin. Rzecz o Janie Kochanowskim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1954.
  • Wizerunki. Szkice literackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956.
  • Między słowem a milczeniem, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.
  • Mit śródziemnomorski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
  • Wolność wyboru, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
  • Sytuacja poezji, 1971.
  • Gwiaździsty diament Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
  • Walka o słowo, Czytelnik, Warszawa 1973.
  • Podróż do Grecji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.
  • Forma i sens poezji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.

Proza

edytuj
  • Spotkanie z Salomeą, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959 (powieść o Słowackim).
  • Piękna choroba, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961 (powieść autobiograficzna).
  • Smuga światła, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983 (wspomnienia)
  • W innym miejscu, w innym czasie, Czytelnik, Warszawa 1994 (opowiadania)
  • Dzienniki 1955–1981, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
  • Pamięć i milczenie. Z rękopisów przygotował do druku A. Lam. Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006.

Przetłumaczył Elegie duinejskie i Poezje Rainera Marii Rilkego, poezję Friedricha Hölderlina. Napisał esej O przekładzie jako o sztuce słowa.

Mieczysław Jastrun, mimo iż mocno związany był z Tarnowem i jego najbliższymi okolicami, nie eksponował tych więzów, ani nie starał się ich odnawiać. Jednak w jego twórczości, zwłaszcza prozatorskiej, znajduje się wiele wątków, odniesień czy wspomnień dotyczących tego czasu, kiedy tu żył i mieszkał, kiedy budziły się jego pierwsze fascynacje poetyckie, związki uczuciowe. Krainę dzieciństwa i młodości, „krainę snów” odkrywamy w „Dziennikach i wspomnieniach” (1955), „Pięknej chorobie” (1961), „Smudze światła” (1983) i zwłaszcza w pośmiertnie wydanych wspomnieniach „Pamięć i milczenie” (2006).

Ordery i odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c 40 lat temu zmarł poeta Mieczysław Jastrun [online], Instytut Książki, 22 lutego 2023 [dostęp 2023-08-19] (pol.).
  2. ↑ Mieczysław Jastrun (1903 w Korolówce -zm. 1983 w Warszawie) [online], 9 listopada 2023 [dostęp 2023-11-09] (ang.).
  3. ↑ A. Szczęch, Ryglice. Historia miejscowości [online], Polin. Wirtualny sztetl [dostęp 2023-07-22] (pol.).
  4. ↑ Tomasz Jastrun, Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2 września 2020, Cytat: Ojciec nie powiedział mi nigdy, że kiedyś nazywał się Agatsztajn, Mieczysław Agatsztajn. Nie Mojsze – co czasami jest błędnie lub złośliwie podawane w jego biogramach. Takie połączenie, bardzo polskiego imienia z bardzo żydowskim nazwiskiem, ujawnia dramat, który został wpisany w jego los. Miał uraz do swojego nazwiska, które brzmiało tak żydowsko. Już przed wojną zaczął używać pseudonimu Jastrun, które stanie się jego nazwiskiem..
  5. ↑ Mieczysław Jastrun | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-07-22] (pol.).
  6. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
  7. ↑ Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 373–374.
  8. ↑ Łukasz Garbal, Dorota Szczerba, Nota edytorska do reedycji miesięcznika „Europa”, „Teksty Drugie”, 1–2, 2008, s. 297–301 [dostęp 2019-03-06].
  9. ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
  10. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  11. ↑ Robert Mielhorski, Mieczysław Jastrun w Łodzi 1931–1939, „Przegląd Humanistyczny”, 63 (4), 2020, s. 91–104, DOI: 10.5604/01.3001.0013.7286, ISSN 0033-2194 [dostęp 2022-11-05].
  12. ↑ Zmarła Mieczysława Buczkówna [online], www.bn.org.pl [dostęp 2015-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-21] (pol.).
  13. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Mieczysław Jastrun, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-05-28].
  14. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  15. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  16. ↑ M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 „w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”.
  17. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  18. ↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP Łódź [dostęp 2021-10-04] (pol.).
  19. ↑ Mieczysław Jastrun otrzymał Nagrodę „Odrodzenia”. „Odrodzenie”. Rok VI Nr 30 (243), s. 1–2, 6, 24 lipca 1949. Warszawa: Czytelnik. [dostęp 2023-06-01]. 
  20. ↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-06]. 
  21. ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-28]. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mieczysław_Jastrun&oldid=75383854”