Jumdżaagijn Cedenbal
Jumdżaagijn Cedenbal, Jumdżagijn Cedenbał (mong. Юмжаагийн Цэдэнбал; ur. 17 września 1916 w Ajmaku uwskim, zm. 20 kwietnia 1991 w Moskwie) – mongolski ekonomista i polityk. Od 1952 niemal nieprzerwanie do 1984 przywódca Mongolskiej Republiki Ludowej. W tym czasie zajmował stanowiska: premiera, lidera Mongolskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej oraz przewodniczącego Prezydium Wielkiego Churału Ludowego. Marszałek Mongolskiej Armii Ludowo-Rewolucyjnej.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 września 1916 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Prezydium Wielkiego Churału Ludowego Mongolskiej Republiki Ludowej | |
| Okres |
od 11 czerwca 1974 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Mongolskiej Republiki Ludowej | |
| Okres |
od 26 stycznia 1952 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Sekretarz Generalny Mongolskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej | |
| Okres |
od 8 kwietnia 1940 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Sekretarz Generalny Mongolskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej | |
| Okres |
od 22 listopada 1958 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
                   
| |
Życiorys
edytujPolityczna kariera Cedenbala rozpoczęła się w 1931 roku od wstąpienia do Mongolskiego Rewolucyjnego Związku Młodzieży. W 1938 roku został członkiem Mongolskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej. W latach 1938–1940 powierzono mu stanowisko prezesa zarządu Mongolskiego Banku Handlowo-Przemysłowego. 8 kwietnia 1940 roku objął stanowisko sekretarza generalnego w partii rządzącej, które sprawował do 1954 roku, jednocześnie 26 stycznia 1952 roku objął stanowisko premiera po zmarłym prostalinowskim marszałku Chorlogijnie Czojbalsanie. Dodatkowo w latach 1941–1945 pełnił obowiązki szefa zarządu politycznego i zastępcy dowódcy Mongolskiej Armii Ludowo-Rewolucyjnej. Prowadził zawziętą politykę czystek i odsuwania swoich rywali politycznych w partii. Cedenbal był jednak pamiętany jako umiarkowany polityk podczas zimnej wojny, o dużo łagodniejszym usposobieniu od Czojbalsana. Stanął po stronie ZSRR w konflikcie dyplomatycznym z Chinami. W 1984 został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska sekretarza pod naciskiem ZSRR. W 1990 roku został usunięty z partii.
Ostatnie lata życia spędził na emigracji w Moskwie. Po śmierci jego szczątki zostały sprowadzone do Mongolii, gdzie został pochowany.
Życie prywatne
edytujBył żonaty z Rosjanką Anastazją Iwanowną Fiłatową (1920–2001). W czasie swoich rządów porównywany był do Chruszczowa Mongolii, gdyż zniósł kult marszałka Czojbalsana.
Ordery i odznaczenia
edytujMongolia
edytuj- Bohater Mongolskiej Republiki Ludowej (1966)
- Bohater Pracy Mongolskiej Republiki Ludowej (1961)
- Order Suche Batora (pięciokrotnie)
- Order Czerwonego Sztandaru (dwukrotnie)
- Order Czerwonego Sztandaru Pracy
Związek Radziecki
edytuj- Order Lenina (trzykrotnie)
- Order Rewolucji Październikowej
- Order Kutuzowa I klasy (1945)
- Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina”
- Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
- Medal „Za zwycięstwo nad Japonią”
- Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
- Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
- Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
- Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Pozostałe
edytuj- Order Georgi Dimitrowa (Ludowa Republika Bułgarii, dwukrotnie)
- Order Karla Marksa (Niemiecka Republika Demokratyczna)
- Wielka Gwiazda Orderu „Gwiazda Przyjaźni między Narodami” (Niemiecka Republika Demokratyczna)
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1968)[1]
- Wielka Wstęga Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1975)[2]
- Order Gwiazdy Jugosłowiańskiej
- Krzyż Wielki Orderu Lwa Białego (Czechosłowacka Republika Socjalistyczna)
- Order Flagi Narodowej I klasy (Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna)
- Order José Martí (Republika Kuby)
- Order Flagi I klasy (Węgierska Republika Ludowa)
Upamiętnienie
edytujW 2000 w stolicy kraju, Ułan Bator, stanął jego pomnik[3]. W 2016 uroczyście obchodzono w Mongolii 100. rocznicę urodzin byłego przywódcy[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 49.
- ↑ Przewodniczący Rady Państwa PRL zakończył wizytę w Mongolii [w] "Trybuna Robotnicza", nr 10, 7 lipca 1975, s. 5.
- ↑ Mongolia-Guide.com, YUMJAAGIIN TSEDENBAL STATUE [online], mongolia-guide.com [dostęp 2020-06-13].
- ↑ Biopic about Marshal Yu.Tsedenbal – News.MN [online], News.MN – The source of news, 29 lipca 2019 [dostęp 2020-06-20] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Cedenbał J. Artykuły i przemówienia 1941-1976. KIW 1978
- Biogram w Wielkiej Encyklopedii Radzieckiej (ros.)