Wikipedija

Italijansko-turski rat

Talijansko - turski rat ili Tursko-talijanski rat (u Italiji zvan Rat za Libiju / Guerra di Libia) a u Turskoj Trablusgarp Savaşı / Rat za Tripoli ) vođen je između Osmanskog Carstva i Kraljevine Italije od 29. septembra 1911 do 18. oktobra 1912.

Talijansko - turski rat

Talijanska baterija kod Tripolija
Datum 29. septembar 1911 - 18. oktobar 1912
Lokacija Libija, Egejsko more
Ishod Kraljevina Italija je zauzela Kirenaiku, Fezan i otoke Dodekanez u Egeju
Sukobljene strane
Kraljevina Italija Osmansko carstvo
Komandanti i vođe
Augusto Aubry
Carlo Caneva
Marcello Amero D'Aste
Giovanni Battista Ameglio 		Neşet Beg
Ismail Enver
Mustafa Kemal
Snage
150,000[1] 8,000 regularna turska vojnika[2] 20,000 teritorijalne odbrane[2] Ukupno: 28,000 vojnika[2]

To je bio jedan u nizu ratova za vrijeme komadanja Osmanskog Carstva.

Za tog rata, Kraljevina Italija zauzela je tadašnje osmanske vilajete Tripolitaniju, Fezan i Kirenaiku. Od tih teritorija nastala je današnja Libija. Za vrijeme tog rata talijanska vojska okupirala je takođe i arhipelag Dodekanez u Egejskom moru. Kraljevina Italija obećala je vratiti arhipelag Osmanskom Carstvu, kao dio Mirovnog sporazuma iz Lausanne - 1912.[3], međutim to nakon rata nije ispunila, jer se je pozivala na prilično neprecizan tekst sporazuma - koji je dozvoljavao po njihovu tumačenju da imaju provizornu upravu nad otočjem.

Iako na izgled mali i beznačajan, taj rat bio je jedan od upaljača Prvog svjetskog rata. Mlade balkanske države vidjevši kako lako Talijani prodiru u Libiju, krenule su i same u Prvi balkanski rat nastojeći u sjeni tog rata ugrabiti nešto za sebe.

U tom ratu prvi put su upotrebljena neka od modernih oružja, kao avioni. Talijanski kapetan Carlo Piazza, izveo je 23. oktobra 1911. prvi izviđački let svojim avionom, a potporučnik Giulio Gavotti je 1. novembra iste godine izveo prvo bombardiranje sa svojim avionom Etrich Taube.[4]

U tom ratu istakao se kao vojnik budući otac moderne Turske Mustafa Kemal (Atatürk).

Pozadina sukoba

uredi

Talijanske pretenzije na Libiju, otpočele su nakon Berlinskog kongresa iz 1878, u kojem su se Francuska i Velika Britanija međusobno dogovorile da zauzmu Tunis i Cipar, dijelove oslabljenog Osmanskog carstva. Francuzi su isprva bili odlučno protiv, ali nakon potpisivanja tajnog talijansko-francuskog dogovora iz 1902. dali su Talijanima odriješene ruke za Libiju, u zamjenu za talijansku podršku za okupaciju Maroka.[5] No talijanska vlada nije dugo nakon toga ništa poduzela.

Talijanska štampa otpočela je od marta 1911. široku propagandnu kampanju u prilog talijanske kolonizacije Libije. Ona je opisivana kao zemlja bogata rudama, plodne zemlje, sa dosta voda ali slabo branjena. Po štampi Libiju je branilo svega 4, 000 hiljade osmanskih regularnih vojnika. Libijska plemena opisivana su kao naklonjena Italiji, a mrzitelji osmanske vlasti, po štampi - talijanska invazija na Libiju bila bi nešto poput laganog vojničkog marša. Jedina snaga koja se u Italiji protivila toj intervenciji bila je Italijanska socijalistička partija, ali kako je bila u opoziciji to nije imalo uticaja na vladu premjera Giovannija Giolittija. Veliki protivnik te intervencije bio je tadašnji socijalist Benito Mussolini, kasniji fašistički vođa.

Talijanska vlada uputila je ultimatum osmanskoj vladi posredstvom političara iz partije Komitet za Jedinstvo i progres u noći između 26.-27. septembra. Visoka porta odgovorila je na ultimatum posredstvom Austro-Ugarske predlažući kompromisno rješenje, da Italija dobije kontrolu nad Libijom, kao Britanija nad Egiptom, ali da isto kao i Britanija prizna formalni suverenitet nad Libijom Osmanskom carstvu. Talijanski predsjednik vlade Giovanni Giolitti odbio je taj prijedlog, te je nakon tog Kraljevina Italija objavila rat Osmanskom carstvu 29. septembra 1911.

Vojne akcije

uredi
 
Talijanski dirižabl bombardira osmanske položaje

Talijanska flota doplovila je do Tripolija 28. septembra 1911., i tek 3. oktobra počela bombardirati luku i vojne položaje. Grad je zauzelo 1500 talijanskih marinaca uz veliku pomoć brojnih talijanskih kolonista. Osmansko carstvo doista je imalo vrlo malo vojnika u Libiji, nakon početka sukoba užurbano je slalo oficire u Libiju (i to preko evropskih zemalja), koji su trebali mobilizirati lokalno stanovništvo za borbu protiv Talijana.

 
Talijanska vojska u napadu na Tripoli 1911

Prve veće talijanske snage od 20.000 vojnika, iskrcale su se na libijsku obalu 10. oktobra 1911. One su relativno lako i brzo osvojile Tobruk, Derna i Homs ali se zauzimanje Bengazija odužilo. Ekspedicioni korpus je uskoro narastao na 100.000 vojnika, nasuprot kojem su stajale snage od 20.000 domaćih dobrovoljaca i 8000 regularnih osmanskih vojnika.

Talijanska vojska izvela je uspješni desant na Tobruk nakog kratkog bombardiranja 4. decembra 1911, - vrlo brzo je zauzela obalni pojas i krenula u unutrašnjost nailazivši pritom na slabi otpor[6] Budući turski predsjednik i otac moderne Turske Mustafa Kemal (Atatürk)uspio je uz pomoć libijskih dobrovoljca izvojevati jedinu pobjedu u tom ratu u Bitci kod Tobruka 22 decembra 1911.[7] Talijanska komanda poslala je tri pješadijske jedinice da zauzmu libijsko osmanski garnizon kod Derne u Kirenajki 14. septembra 1912. Jedinice Armije Kraljevine Italije zauzele su visoravan kod grada i prekinule osmanske linije opskrbe. Tri dana nakon tog, osmanski komndant Enver Beg, napao je talijanske snage na visoravni. Snažna talijanska artiljerijska paljba odbila je osmanski napad, nakon tog su osmansku vojsku opkolili talijanski alpinci i nanijeli joj velike gubitke. Nakon tog sukoba, prestale u sve veće ratne operacije u Kirenajki.

Pomorska bitka kod Bejruta

uredi
 
Talijanska krstarica bombardira osmanske brodove u Bejrutskoj luci

Talijanska mornarica bojala se da bi osmanske pomorske snage stacionirane u Bejrutu mogle ugroziti njihove operacije u Libiji i pristup Sueskom kanalu zbog tog se odlučila na preventivni napad sa ciljem da uništi te snage. Prije same Bitke kod Bejruta, talijanska krstarica - Piemonte u pratnji razarača Artigliere i Garibaldino je u januaru 1912., potopila u Zaljevu Kunfuda (Crveno more) sedam osmanskih topovnjače (Kastamonu, Ayintab, Ordu, Bafra, Refahiye, Gökcedag, Muha) i jahtu Sipka.

Talijanske oklopne krstarice Giuseppe Garibaldi i Francesco Ferruccio su 24. februara 1912. napale su zatečene osmanske brodove u bejrutskoj luci i potopile koretu Avnillah, torpedni čamac Angora i šest manjih barkasa. Slabiji osmanski brodovi nisu uspjeli uputiti niti jedan ozbiljni udarac puno jačim talijanskim brodovima.[8] Nakon toga talijanska mornarica imala je potpunu kontrolu nad južnim Mediteranom.

Posljednja godina rata

uredi
 
Enver beg

Kraljevina Italija je 5. novembra 1911., proglasila svoj suverenitet nad Libijom, iako je u tom trenutku kontrolirala samo neke obalne gradove koji su bili pod opsadom lokalnih snaga. Izuzetak od tog je bio Tripoli - gdje su Talijani uspjeli uspostaviti kontrolu i nad okolicom. Talijanske vlasti poduzele su veliki broj represivnih mjera protiv pobunjenika, kao što su javna vješanja gerilskih boraca.

S druge strane - Talijanska kraljevska mornarica, bila je daleko superiornija od osmanske - tako da su Talijani relativno lako ovladali gotovo cijelim uskim obalnim pojasom od 2.000 km Libije od aprila do početka augusta 1912. No njihove jedinice usprkos velikoj brojčane prednosti nisu se osuđivale izaći izvan zaštite svojih pomorskih snaga, i zadovoljile su se kontrolom uskog obalnog pojasa.

Kraljevina Italija otpočela je operacije protiv osmanskih posjeda u Egejskom moru uz suglasnost tadašnjih velesila, koje su željele da se taj sukob što prije okonča, jer se produžio mnogo dulje nego što se očekivalo. Talijanskoj mornarici cilj je bio otok Rodos, sa kojegg je mogla kontrolirati pomorski promet iz osmanskih luka, i tako osujetiti svaki pokušaj dopreme pomoći u Libiju.

Kraljevina Italija je okupirala arhipelag Dodekanez (osim otoka Kastelorizo, kojeg su zauzeli Francuzi), unatoč velikom protivljenju Austro-Ugarske koja se bojala da će taj čin potaknuti novorođene balkanske države na slične akcije prema oslabljelom Osmanskom carstvu i da će na taj način biti minirana krhka ravnoteža snaga na Balkanu, i otpočeti novi ratovi.

Jedina značajnija vojna operacija tokom ljeta 1912., bio je napad pet talijanskih torpednih čamaca na Dardanele 18. jula. Već u septembru iste godine; Bugarska, Srbija i Grčka pripremile su svoje armije za rat protiv Osmanskog carstva, želivši iskoristiti okupiranost Osmanskog carstva ratom sa Italijom. Prvi balkanski rat počeo je crnogorskom objavom rata 8. oktobra.

Mirovni sporazum iz Lausanne 1912

uredi
 
Osmanska i Talijanska delegacija za Mirovnih pregovora u Lausanni. (s lijeva na desno; Pietro Bertolini, Mehmet Nabi beg, Guido Fusinato, Rumbeg oglu Fahredin i Giuseppe Volpi

Talijanska diplomacija je odlučila iskoristiti povoljnu ratnu situaciju i ponudila Osmanskom carstvu mirovni sporazum. Kraljevina Italija i Osmansko Carstvo potpisali su 18. oktobra 1912. Mirovni sporazum u dvorcu Ouchy pored Lausanne (taj sporazum znan je kao Prvi sporazum iz Lausanne).[9][10]

Glavne točke ovog sporazuma bile su slijedeće[11]

  • Osmansko Carstvo povući će sve vojne snage iz vilajeta Trablus i Bengazi (Libija) zauzvrat će Kraljevina Italija, vratiti Rodos i sve ostale otoke Dodekaneza Osmanskom Carstvu
  • Vilajeti Trablus i Bengazi imat će specijalni status, dobit će naiba (regenta) i kadıju (suca) koji će i nadalje predstavljati kalifa.
  • Prije imenovanja tih kadija i naiba, osmanlije trebaju konzultirati talijansku vladu.
  • Osmanska vlada plaćat će sama sve troškove kadija i naiba.

Nakon rata

uredi

Nakon potpunog povlačenja osmanskih snaga, talijanska vojska je lako preuzela kontrolu nad cijelom Libijom tokom 1913.[12] Poslje izbijanja Prvog svjetskog rata, Kraljevina Italija povukla je većinu vojske na evropska ratišta, tako da se talijanska kontrola svela samo na obalne gradove.[12] Talijanske snage nisu uspjele preuzeti potpunu kontrolu nad unutrašnjošću Libije sve do pred kraj 1920-e kad su generali Pietro Badoglio i Rodolfo Graziani proveli velike akcije nasilne pacifikacije zemlje - gušeći u krvi svaki pokušaj otpora. Otpor je potpuno ugušen tek nakon što je ubijen vođa otpora Omar Mukhtar - 15. septembra 1931.

Povezano

uredi

Izvori

uredi
  1. ↑ The History of the Italian-Turkish War, William Henry Beehler, str. 96
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 The History of the Italian-Turkish War, William Henry Beehler, str. 14
  3. ↑ Mirovni sporazum iz dvorca Ouchy (1912), poznat kao Prvi ugovor iz Lausanne Arhivirano 2013-09-01 na Wayback Machine-u (en)
  4. ↑ Aviation at the Start of the First World War Arhivirano 2011-07-21 na Wayback Machine-u (en)
  5. ↑ Alliance System, System of alliances, thecorner.org (pristupljeno 1. 05. 2011.) (en)
  6. ↑ "1911–1912 Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62–65, Ankara, 1985.
  7. ↑ "1911. - 1912. Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62 - 65, Ankara, 1985.
  8. ↑ William Beehler: The history of the Italian-Turkish War, September 29, 1911, to October 18, 1912, The Advertiser Republican (str. 58), 1913., Annapolis
  9. ↑ Treaty of Peace Between Italy and Turkey The American Journal of International Law, Vol. 7, No. 1, Supplement: Official Documents (Jan., 1913), str. 58 -62 doi:10.2307/2212446
  10. ↑ „Treaty of Lausanne, October, 1912, Mount Holyoke College, Program in International Relations”. Arhivirano iz originala na datum 2013-09-01. Pristupljeno 2011-05-01. 
  11. ↑ Uşi Antlaşması (Sporazum iz Ouchyja, Bildirmem.com, 31 May 2009 (pristupljeno 1.05. 2011. Arhivirano 2010-09-03 na Wayback Machine-u turski
  12. ↑ 12,0 12,1 Bertarelli (1929), str. 206.

Literatura

uredi
  • Beehler, William Henry. The history of the Italian-Turkish War, September 29, 1911, to October 18, 1912. Editor: The Advertiser-republican, 1913. Reprint: Harvard University. Harvard, 2008
  • Biddle, Tami Davis, Rhetoric and Reality in Air Warfare: The Evolution of British and American Ideas about Strategic Bombing, 1914–1945. Princeton University Press, Princeton 2002. ISBN 978-0-691-12010-2.
  • Childs, Timothy W. Italo-Turkish Diplomacy and the War Over Libya, 1911–1912. Brill, Leiden, 1990. ISBN 90-04-09025-8.
  • Crow, Duncan, and Icks, Robert J. Encyclopedia of Armored Cars. Chatwell Books, Secaucus, NJ, 1976. ISBN 0-89009-058-0.
  • Maltese, Paolo. "L'impresa di Libia", in Storia Illustrata #167, October 1971.
  • Paris, Michael. Winged Warfare. Manchester University Press, New York, 1992, str. 106–115.
  • L.V. Bertarelli Guida d'Italia, Vol. XVII, Consociazione Turistica Italiana, Milano 1929. (it)
  • "1911–1912 Turco-Italian War and Captain Mustafa Kemal". Ministry of Culture of Turkey, edited by Turkish Armed Forces-Division of History and Strategical Studies, str. 62–65, Ankara, 1985.
  • The Italian Turkish War 1911–1912 Arhivirano 2009-06-05 na Wayback Machine-u

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Italijansko-turski_rat&oldid=42248056