Aleksandar Kostić

Ukoliko ste tražili drugu osobu, vidite članak Aleksandar Kostić (razvrstavanje).

Aleksandar Đ. Kostić (19. mart 1893 (drugi podatak 6. marta) - † 19. januar 1983) je bio jedan od osnivača, prvih profesora i dekan (1936-1939) Medicinskog fakulteta u Beogradu i osnivač Instituta za histologiju i embriologiju. Osim Medicinskog, bio je osnivač i Veterinarskog (1938) i Farmaceutskog fakulteta (1939). Bio je u braku sa Smiljom Kostić-Joksić, profesorkom pedijatrije i dobili su sina Vojislava Kostića, poznatog kompozitora. Francuski predsednik ga je 1940. godine odlikovao Legijom časti, a 12 godina kasnije i njegovu ženu zbog zalaganja u primeni BCG vakcine.

Uprkos tome što je u tri mandata biran za dekana, dva puta je izbacivan sa fakulteta. Prvi put 1941. zbog odbijanja saradnje sa okupatorskim vlastima, a drugi (i konačni) put 1952. od strane tadašnje komunističke uprave na fakultetu, kada mu se zabranjuje i oproštajni skup sa studentima. Na svečanoj sednici Naučno-nastavnog veća Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2001. godine je doneta odluka da se stavljaju van snage sva rešenja, odluke i naredbe koje se odnose na prof. Kostića i njegovu ženu.

U Beogradu danas postoji njegova ulica, koja je paralelna sa ulicom Kneza Miloša. U beogradskoj opštini Grocka takođe postoji njegova ulica, koja vodi do letnjikovca ovog poznatog naučnika. U Grockoj, u ambijentu Rančićeve kuće, zaštićenog kulturnog dobra i sedišta centra za kulturu Grocka, nalazi se i spomen-bista dr Aleksandra Kostića izlivena u bronzi, rad poznatog vajara Milovana Krstića.

Obrazovanje

U Beogradu je završio osnovnu školu, gimnaziju i srpsku muzičku školu (klavir i kompoziciju). Studije medicine nastavlja 1912. godine u Nansiju (Francuska). Kasnije prelazi u Strazbur i završava i majstorsku pijanističku školu, a 1921. brani doktorsku disertaciju pod nazivom "Eksperimentalno dejstvo alkoholizma na testise (histološka i hemijska studija)". Iste godine prelazi na Medicinski fakultet u Beogradu i osniva katedru histologije. Doktorska disertacija će kasnije biti temelj naučnom i nastavničkom radu.

Pedagoški rad

Profesor Kostić je samostalno napisao nekoliko udžbenika i priručnika o histologiji, ali je u metodiku svojih predavanja uveo i korišćenje mikro-fotografija i filmova, što je bio pionirski poduhvat. Prvi udžbenik ("Osnovi normalne histologije") su koristile mnogobroje generacije studenata, ali je on, zbog novih otkrića u nauci, morao da bude promenjen. Najnovije izdanje udžbenika iz Histologije je napisano 2005. godine i dobio je nagradu grada Beograda za najbolji udžbenik te godine. Uz to, izdao je još 1925. Mikrofotografski atlas normalne histologije, sam je spremio većinu preparata (u saradnji sa kolegom Aleksandrom J. Telebakovićem) i sve sam fotografisao mikrofotografskim aparatom M A II Leitz Wetzlar (150 fotografija) čime se svrstao među pionire mediciske fotografije kod Srba

Bibliografija

Hronološka lista udžbenika:

1. Osnovi histološke tehnike (1921)
2. Osnovi histologije (1924)
3. Rečnik histoloških izraza (1924)
4. Histološki atlas (1925)
5. Osnovi normalne histologije (1942)
6. Osnovi embriologije (1948)

Knjige:

1. Višejezički medicinski rečnik (1971, 4. repr. 1987) - imao je 120.000 reči sa istovremenim prevodom na 7 svetskih jezika. Punih 70 godina je konstantno ažuriran, međutim, smrću profesora jedinstven poduhvat na našim prostorima je prestao.
2. Problem naše medicinske terminologije (1931)
3. Polni život čoveka (1932, 4. rep. 1938)
4. Seksualno u srpskoj narodnoj poeziji (1933, 2. reprint u dva toma, 1978)
5. Žena kao pol i žena kao čovek (1937)
6. Osnovi medicinske seksologije (1966) - takođe jedno od jedinstvenih izdanja, u ovoj knjizi je izložen društveni pogled na pitanje reprodukcije i seksualnog obrazovanja, na temeljima njegove doktorske disertacije. Međutim, ova knjiga je ujedno bila i predmet podsmeha javnosti profesoru i mnogobrojnim lascivnim komentarima na temu seksologije.
7. Seksualni život savremenog čoveka (1969)

Filmovi:

1. Izrada histoloških preparata
2. Operacija tumora kičmene moždine - ova dva filma su doživela projekciju u Britanskom kraljevskom lekarskom društvu 1950. godine.

Prosvetiteljski rad

Društveno angažovanje datira još sa studija, kada organizuje studentski međunarodni hor u Nansiju, preko brojnih javnih predavanja u javnim ustanovama ili na radiju. Amaterski se bavio arheologijom u Grockoj, ali su nalazi bili dovoljno značajni da nađu mesto u zavičajnom muzeju Grocke. Bogatu arheološku i paleontološku zbirku je nakon njegove smrti sin Vojislav Voki Kostić dopunio i ličnim očevim predmetima. Zaostavštinu dr Kostića je u okviru stalne postavke Legat dr Aleksandra Kostića 2018. godine priredio Centar za kulturu Grocka u saradnji sa Muzejom grada Beograda. Izložena je u galeriji biblioteke "Ilija Garašanin" u Gročanskoj čaršiji, zaštićenoj ambijentalnoj celini od velikog značaja za Srbiju.

Bio je urednik mnogih časopisa, predsednik antialkoholičarskog pokreta i presednik Skautske organizacije Jugoslavije.

Razvijajući duh akademizma u Srbiji, bavio se lingvističkim problemima i potrudio se da izbegne transkribovanje i formira domaću medicinsku terminologiju. Uporedo sa time, bavio se i istorijom medicine ne u cilju faktografije već implementiranja ranih naučnih radova u svrhu objašnjenja naučnog postupka i formiranja naučnog zaključka.

Delovanje u fotografiji

Prof. Kostić se pasionirano bavio fotografijom od 1911. godine. Bio je pionir medicinske fotografije kod Srba, i fotograf amater. Inicijator je i osnivač fotografske laboratorije pri Histološkom institutu (1922) i pokretač Beogradskog foto kluba (BFK) (1928). Sa širokom radoznalošću i akribijom naučnika prilazio je različitim fotografskim temama, ne samo medicini kao svom osnovnom opredeljenju, nego i arheologiji, foto-dokumentovanju starih prostora Beograda i portretima, pretežno ličnosti iz sveta nauke. Izložba "Prof. dr Aleksandar Kostić, Fotografija 1911-1978", prikazana je u Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, 1978. Takođe je i sakupljao fotografije starog Beograda, snimljene od drugih autora. Između dva svetska rata znatno je podstakao beogradsku fotoamatersku scenu, ne samo svojim predanim organizacionim radom, već i stvaralački. Njegovim zalaganjem je u fotolaboratoriju Medicinskog fakulteta zaposlen ruski emigrant Aleksandar Šafranski, koji je između dva svetska rata, uz podršku prof. Kostića, postao najplodniji fotografski pisac na srpskom jeziku, sa nekoliko objavljenih knjiga.

Drugi o njemu

Njegov sin je napisao knjigu "Život sa neprebolnim bolom u duši. Prof. dr Aleksandar Đ. Kostić (1893-1983)" koristeći dokumente koji su ostali, a naslov knjige je rečenica koju je profesor često ponavljao posle isključenja sa fakulteta. Pravljenje dokumentarnog filma "Koncert Prof. Dr Aleksandra Đ. Kostića" je takođe nadzirao njegov sin i 2001. je javno prikazan u Ateljeu 212.

Supruga prof. dr Smilja Kostić-Joksić 1968. godine napisala je knjigu "Ossvrt na život i rad prof. dr Aleksandra Kostića" kao poklon za njegov 75. rođendan

Ovo su jedini radovi koji postoje o životu i delu prof. Kostića.

Trivia

Posle udaljavanja sa fakulteta, ali i smrti profesora Kostića, nije postojala osoba koja bi nastavila njegov istraživački i prosvetiteljski rad. Danas se kao naslednici pominju, označeni od strane medija ili kao samoproklamovani: Zoran Rakić, Jovo Toševski i Sava Bojovič.

• 1971. prof. Kostić se pojavio u filmu Dušana Makavejeva, "Misterije organizma"

Literatura

• Vojislav Kostić, Život sa neprebolnim bolom u duši. Prof. dr Aleksandar Đ. Kostić 1893-1983, 2004, ISBN 86-441-0526-4
• Ivan R. Nikolić et al, Embriologija čoveka (tekst i atlas), 2006, ISBN 86-7478-012-1
• Aleksandar Sekulić, Prof. dr Aleksandar Kostić, Fotografija 1911-1978, Beograd: Salon Muzeja savremene umetnosti, 1978, s.p.

Vanjske veze

• Online izdanje novina POLITIKA za 22.10.2018.
• Online izdanje novina DANAS za 21. april 2004. Arhivirano 2008-10-06 na Wayback Machine-u
• programska lista Festivala Jugoslovenskog dokumentarnog i kratkometražnog filma 2001. Arhivirano 2008-01-23 na Wayback Machine-u
• transkript 112. emisije Peščanik sa Radija B92 Arhivirano 2022-01-27 na Wayback Machine-u
• intervju Vojislava Kostića nedeljniku NIN Arhivirano 2007-06-29 na Wayback Machine-u
• Istorijska sekcija Srpskog Lekarskog društva Arhivirano 2008-11-20 na Wayback Machine-u