Ergonomi

Ergonomi; insanın fiziksel ve psikolojik özelliklerini inceleyerek insanın makine ve çevre ile olan uyumunu doğal ve teknik olarak araştırma ve geliştirme çalışmaları topluluğudur. Yunancada Ergo iş, nomos ise yasa anlamına gelmektedir.

Tarihçe

Multidisipliner bir alan olan ergonomi ilk kez Polonya'da 1857 yılında haftalık bir dergide Profesör Wojciech Jastrzebowski tarafından felsefe alanında kullanılmıştır. Yunancada yer alan “ergon” (iş) ve “nomos” (bilim) kelimelerinden türetilen ergonomi Uluslararası Ergonomi Derneği (International Ergonomics Association-IEA)’ne göre; insanlar veya bir sistemin diğer unsurları arasındaki etkileşimlerin anlaşılması için ya da insan refahını genel olarak optimize etmeye yarayan tasarım için teori, ilke, veri ve yöntemleri uygulayan bilimsel bir disiplin ve meslektir.

Kavram “insanın fiziksel, fizyolojik, biyomekanik ve psikolojik özelliklerinin göz önünde bulundurularak; iş sistemlerinin etkinliği ve verimliliğini optimize etmek suretiyle iş yeri, ekipman, makine, teçhizat, ürün, çevre ve sistemin çalışana uygun biçimde tasarlanması” olarak da tanımlanmıştır. Ayrıca ofis malzemelerinin yanı sıra yapılan işin niteliği-niceliğine göre değişkenlik gösteren ve çalışan verimliliğini etkileyen; aydınlatma, gürültü, termal konfor, titreşim, çalışma alanının dizaynı, masa, sandalye, koltuk, ayakkabı, alet araç gereç dizaynları, çalışanların mesai saatleri, fazla çalışma süreleri, vardiyalar, ara dinlenmeleri (molalar) ve gece çalışmaları gibi unsurlarda ergonomik faktörler içerisinde bulunmaktadır (Oskaloğlu & Çatı, 2021: 1024).

Deneyimler insanlığın oluşumundan bu yana gözlemlenmektedir. Ancak bunu bilimsel hale getirilmesi F. W. Taylor tarafından yapılmıştır. Mühendis ve psikolog olan Gilberth'ler ise hareket konusunda çalışmalar yapmışlardır.

1913 yılında ergonomiyle alakalı ilk kitap olan Munsterberg'in "Endüstriyel Etkinliklerde Psikoloji" adlı kitabı yayınlanmıştır. Cambridge Üniversitesi ise 1921 yılında ilk deneysel psikoloji laboratuvarını kurmuştur.

İkinci Dünya savaşında mühendis ve diğer çalışanların uygun olmayan şartlarda çalıştırılması; savaştan sonra görev ve ortamın insan şartlarına göre düzenlenmesi gerektiğini ortaya koymuştur.

Ergonomi ilk olarak 1949 yılında Murrell tarafından Oxford Üniversitesinde birçok biliminsanıyla görüştüğü sırada önerilmiş ve kabul edilmiştir.

1961 yılında Stockholm'de Londra'da uluslararası bir ergonomik kurul kurulma kararı alınmıştır.

1960'ların sonlarına doğru İTÜ ve Çalışma Bakanlığı Türkiye'de ergonomi alanında incelemelere başlamışlardır. Ders olarak ilk kez 1971 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde okutulmaya başlanmıştır.

Ergonomi ile sinirbilimin birleşiminden oluşan nöroergonomi kavramı ise ilk kez 1998 yılında Raja Parasurman'in yazdığı kitapta kullanılmıştır.